Analiza SWOT dla województwa podkarpackiego[1] pozwala przeanalizować atuty i słabości regionu wobec szans i zagrożeń stwarzanych przez otoczenie.

 

Analiza SWOT

MOCNE STRONY

  • Przewaga konkurencyjna regionu w obszarach: przemysł lotniczy i IT
  • Rzeszów, jako silny na tle regionu ośrodek realizujący funkcje metropolitalne
  • Rozwinięta i równomiernie rozmieszczona sieć osadnicza (policentryczna) 
  • Podkarpacie jako lider (pierwsze miejsce w Polsce) pod względem udziału gospodarstw domowych posiadających komputer osobisty z szerokopasmowym dostępem do Internetu 
  • Bardzo dobre warunki do rozwoju technologii z wykorzystaniem źródeł OZE (energetyka słoneczna i w pewnym zakresie wodna) 
  • Wysoka aktywność eksportowa przedsiębiorstw
  • Dobry stan (ilościowy) wód podziemnych 
  • Dostępne tereny inwestycyjne 
  • Położenie na międzynarodowych szlakach komunikacyjnych oraz międzynarodowy port lotniczy i sieć lotnisk regionalnych na terenie województwa 
  • Kształcenie wysoko wykwalifikowanych kadr dla inteligentnych specjalizacji województwa 
  • Zaangażowanie społeczeństwa i samorządów lokalnych w utrzymanie i wspieranie organizacji społecznych działających na rzecz wzmacniania kapitału społecznego oraz bezpieczeństwa lokalnych społeczności 
  • Występowanie naturalnych tworzyw leczniczych i opartego na nich lecznictwa uzdrowiskowego 
  • Duża różnorodność biologiczna na terenie województwa 
  • Sprzyjające warunki środowiskowe dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i turystyki zrównoważonej, przyrodniczej, w tym walorów uzdrowiskowych 
  • Wzrost produkcji żywności wysokiej jakości: ekologicznej, tradycyjnej 
  • Bogate i różnorodne dziedzictwo kulturowe, w tym zabytki wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO 
  • Dynamicznie rozwijający się sektor ekonomii społecznej i solidarnej oraz wzrost liczby miejsc pracy w sektorze 
  • Wieloletnie doświadczenia Euroregionu Karpackiego – najstarszej struktury współpracy transgranicznej w Europie Środkowo – Wschodniej

SŁABE STRONY

  • Niezadowalający poziom współpracy międzysektorowej (przedsiębiorcy, JST, szkolnictwo, NGO)
  • Niewystarczająca liczba markowych, wysokostandardowych produktów turystycznych oraz słaba infrastruktura turystyczna 
  • Zróżnicowanie jakości życia pod względem ekonomicznym i dostępu do usług publicznych w układzie miasto – wieś oraz północ – południe województwa 
  • Nierówne tempo rozwoju poszczególnych subregionów wewnątrz województwa 
  • Zbyt niski poziom pokrycia powierzchni województwa MPZP, co utrudnia właściwe zarządzanie przestrzenią (powiązaniami funkcjonalnymi, środowiskiem przyrodniczym i rozwojem gospodarczym) oraz zapewnienie bezpieczeństwa ludności 
  • Bardzo rozproszona zabudowa występująca w województwie, która powoduje wysokie koszty i wyzwania dla rozwoju infrastruktury szczególnie liniowej (wodociągi, kanalizacja zbiorcza, energetyczne linie przesyłowe)
  • Niewystarczający dostęp do wody odpowiedniej jakości, w konsekwencji niedostatecznego pokrycia województwa w zakresie sieci wodociągowej 
  • Braki w zakresie właściwie prowadzonej gospodarki ściekowej, szczególnie na obszarach o rozproszonej zabudowie 
  • Niski poziom retencji wód powierzchniowych (niewystarczająca liczba małych i dużych zbiorników retencyjnych oraz innej infrastruktury technicznej służącej retencjonowaniu wód) 
  • Wysoki odsetek osób zatrudnionych w rolnictwie przy równoczesnej niskiej towarowości produkcji rolnej wynikającej z rozdrobnienia gospodarstw rolnych 
  • Niższe niż w pozostałych regionach średnie wynagrodzenie 
  • Słaba zdolność organizacji pozarządowych do generowania własnych środków finansowych oraz mały udział NGO zatrudniających pracowników 
  • Brak bezpośredniego połączenia drogowego i kolejowego ze stolicą kraju oraz niewystarczająca sieć drogowa i kolejowa, szczególnie w kierunku południowym (słaba dostępność komunikacyjna tej części regionu) 
  • Niezadowalająca jakość lub brak transportu publicznego na obszarach wiejskich oraz słabe zintegrowanie różnych form transportu 
  • Niski poziom przedsiębiorczości w regionie 
  • Znaczna liczba osób biernych zawodowo, niegotowych do podjęcia pracy – ukryte bezrobocie 
  • Luka kompetencyjna pomiędzy zapotrzebowaniem na rynku a osobami poszukującymi pracy, w tym także zwiększona przez niedopasowanie kierunków kształcenia 
  • Ograniczona dostępność do tzw. kultury wysokiej
  • Zbyt mała w stosunku do potrzeb liczba lekarzy (w tym specjalistów) przypadająca na mieszkańców w regionie oraz pogłębiające się braki kadrowe zespołów terapeutycznych, zwłaszcza w szpitalach powiatowych

SZANSE

  • Systematyczny wzrost liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego, jako szansa na nowe miejsca pracy i wzrost gospodarczy
  • Wykorzystywanie w promowaniu Podkarpacia jako miejsca zamieszkania, faktu najdłuższej w Polsce długości życia kobiet i mężczyzn 
  • Rozwój współpracy transgranicznej (w tym w ramach międzynarodowego rezerwatu biosfery „Karpaty Wschodnie”, Transgranicznego Rezerwatu Biosfery „Roztocze” oraz Euroregionu Karpackiego) 
  • Dobre skomunikowanie z województwami małopolskim, śląskim, opolskim i dolnośląskim – wzmocnienie współpracy pomiędzy firmami z województw południowych
  • Rozwój powiązań gospodarczych w układzie północ-południe poprzez realizację szlaku komunikacyjnego Via Carpatia 
  • Umiejętne wykorzystywanie dostępnych środków zewnętrznych (w tym europejskich) na cele rozwojowe województwa 
  • Rozwój e-usług w oparciu o zasoby cyfrowe 
  • Otwierający się rynek usług w ramach „srebrnej gospodarki” (silver economy) 
  • Trendy związane z wysoką jakością życia i wzrost zainteresowania żywnością ekologiczną oraz nowymi produktami wsi
  • Rozwój badań, pojawianie się nowych technologii i wzrost świadomości społecznej w zakresie ochrony środowiska, energetyki i zrównoważonego rozwoju 
  • Wzrastająca świadomość społeczeństwa w zakresie profilaktyki zdrowia oraz zdrowego trybu życia 
  • Uregulowania i instrumenty sprzyjające funkcjonowaniu i promocji rodziny 
  • Możliwość lokowania inwestycji w istniejących strefach ekonomicznych, parkach technologicznych oraz inkubatorach przedsiębiorczości 
  • Potencjał B+R podkarpackich uczelni oraz sektora prywatnego 
  • Utrzymujące się zmiany wzorców uczestnictwa w życiu społecznym (partycypacja, postawy filantropijne, wolontariat) 
  • Wzrost znaczenia kompetencji kluczowych (językowych, informatycznych, matematycznych, kulturowych, społecznych oraz przedsiębiorczych) w procesach rozwojowych 
  • Rosnąca świadomość społeczeństwa dot. społecznie odpowiedzialnych zakupów (np. produktów regionalnych, produktów i usług podmiotów ekonomii społecznej 
  • Możliwość korzystania przez przedsiębiorców na terenie całego województwa, realizujących nowe inwestycje, ze zwolnienia z podatku dochodowego w ramach programu Polska Strefa Inwestycji 
  • Centralne położenie województwa na obszarze objętym Inicjatywą Trójmorza i rozwój współpracy transgranicznej 
  • Tworzenie nowych porozumień samorządów i partnerstw

ZAGROŻENIA

  • Peryferyjne położenie i słabe skomunikowanie ze stolicą
  • Narastające zróżnicowanie pomiędzy poziomem rozwoju województwa, a szybciej rozwijającymi się regionami 
  • Wysoka wrażliwość sektora turystycznego na zmiany w koniunkturze gospodarczej 
  • Niewystarczające dostosowanie rozwiązań prawnych do współpracy, w tym z wolontariatem 
  • Odpływ młodych, aktywnych i wysoko wykwalifikowanych kadr 
  • Niekorzystne trendy demograficzne, w tym starzenie się społeczeństwa (szczególnie na obszarach wiejskich)
  • Wzrost liczby osób uzależnionych oraz zachorowań na choroby cywilizacyjne
  • Niewystarczająca (i nie w pełni spójna) współpraca województw i regionów państw sąsiednich z województwem podkarpackim w zakresie ochrony przed zagrożeniami i ochrony środowiska 
  • Intensywna antropogenizacja środowiska przyrodniczego przejawiająca się: zanieczyszczeniami powietrza (szczególnie pyłowymi) oraz postępującą zabudową na terenach zalewowych i osuwiskowych (jako efekt braku regulacji prawnych w zakresie obowiązku sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego)

 

Ilościowe ujęcie składników analizy SWOT wskazuje, równowagę ilości mocnych i słabych stron województwa. Jednakże przewaga szans w relacji do zagrożeń potwierdza, iż Podkarpacie dysponuje znacznym potencjałem i zasobami rozwojowymi, co pozwala kontynuować korzystne trendy, skutecznie pokonując zidentyfikowane zagrożenia. Nakreślone uwarunkowania w analizie SWOT i rzetelnie przeprowadzony foresight gospodarczy będzie podstawą do kreowania działań prorozwojowych, wpisujących się w wyzwania nowej generacji.


[1] Przedstawiona analiza SWOT jest efektem pracy ekspertów oraz członków Zespołu Roboczego ds. opracowania strategii, podczas warsztatów tematycznych.