Opracowanie własne:
Jedną z najbardziej dostępnych form uczestnictwa w kulturze jest czytelnictwo, w rozwoju którego szczególnie ważną rolę nadal pełnią biblioteki publiczne. W województwie podkarpackim sieć bibliotek publicznych jest bardzo dobrze rozwinięta. Na Podkarpaciu w 2021 r. funkcjonowało 665 bibliotek publicznych (łącznie z filiami) i 30 punktów bibliotecznych. Pod względem nasycenia placówkami bibliotecznymi województwo podkarpackie znajduje się na 2. miejscu w skali kraju. Na Podkarpaciu w 2021 r. na jedną placówkę biblioteczną (łącznie z punktami bibliotecznymi) przypadało 3001 osoby.
Mapa. Liczba ludności na jedną placówkę biblioteczną według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Województwo podkarpackie charakteryzuje się znacznym księgozbiorem w bibliotekach publicznych. W 2021 r. na 1 000 ludności Podkarpacia przypadało 4020,5 woluminów (3984 w 2018 r.) i był to 2. wynik w Polsce.
Mapa. Księgozbiór bibliotek publicznych na 1000 ludności według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Zgodnie z tendencją krajową, również w województwie podkarpackim zmniejsza się liczba czytelników w bibliotekach publicznych. W 2021 r. na 1000 ludności przypadało 128 czytelników, podczas, gdy w 2018 r. było ich 150.
Mapa. Liczba czytelników bibliotek publicznych na 1000 ludności według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Inną sferą, cieszącą się dużą popularnością i zajmującą czołowe miejsce pod względem frekwencji wśród podmiotów działających w obszarze kultury, są kina. W 2021 r. na Podkarpaciu działało 29 kin, w których liczba seansów wyniosła 57 153, z czego 12 652 stanowiły seanse filmów produkcji polskiej. Pod względem liczby widzów przypadających na 1000 ludności, województwo podkarpackie znajdowało się na 12. miejscu w kraju (spadek z 1036 w 2018 r. do 562 w 2021 r.)
Mapa. Widzowie w kinach na 1000 ludności według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
W 2021 r. w województwie podkarpackim działało 336 centrów, domów i ośrodków kultury oraz klubów i świetlic (8,5% tego rodzaju ośrodków w kraju). Po województwie małopolskim i śląskim była to trzecia lokata w kraju. W roku 2018 instytucji tych na Podkarpaciu było 379.
Wykres. Centra, domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice w województwie podkarpackim w latach 2019-2022
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Centra, domy i ośrodki kultury oraz kluby i świetlice zorganizowały w 2021 r. w województwie podkarpackim 8 964 imprez (o 4 101 niż w 2018 r.), a uczestniczyło w nich ponad 980 927 osób (o 1 557 860 miej niż w 2018 r.).
W 2021 r. na terenie województwa działało 60 muzeów i oddziałów muzealnych (7. lokata w kraju), a w porównaniu z 2018 r. przybyło 6 obiektów. Do muzeów posiadających zbiory o znacznej atrakcyjności turystycznej można zaliczyć m.in. Muzeum – Zamek w Łańcucie, Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, Muzeum Lalek w Pilźnie oraz Muzeum Podkarpackie w Krośnie, gdzie znajduje się najliczniejsza i najefektowniejsza kolekcja lamp naftowych w Europie. Kulturę materialną, zwyczaje i obrzędy wielu grup etnicznych i etnograficznych zamieszkujących w przeszłości na obszarze województwa, m.in. Łemków, Bojków, Dolinian, Rzeszowiaków, Lasowiaków, Pogórzan, można dziś poznać, odwiedzając podkarpackie muzea etnograficzne i skanseny: Muzeum Budownictwa Ludowego – Skansen w Sanoku oraz Muzeum Kultury Ludowej – Park Etnograficzny w Kolbuszowej.
W 2021 r. muzea (wraz z oddziałami) zwiedziło ponad 698 878 osób, czyli o ponad 562 tys. mniej niż w 2018 r. W przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców liczba zwiedzających muzea i oddziały w 2021 r. wyniosła na Podkarpaciu 3342,6 osób, podczas gdy w 2018 r. było to 5923,4 osób. Pod względem wielkości tego wskaźnika województwo podkarpackie uplasowało się na 8. miejscu w kraju.
Mapa. Zwiedzający muzea i wystawy na 10 tys. ludności według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
W województwie podkarpackim wzrasta zainteresowanie przedstawieniami i koncertami organizowanymi przez teatry i instytucje muzyczne. W 2021 r. zorganizowanych zostało 971 przedstawień i koncertów (w 2018 r. – 1572), w których uczestniczyło 70 755 widzów i słuchaczy (184 405 w 2018 r.).
Pod względem liczby widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 ludności województwo podkarpackie w 2021 r. znajdowało się na ostatnim miejscu w kraju (39,07 osób).
Mapa. Widzowie i słuchacze w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 ludności według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Potencjał turystyczny województwa podkarpackiego tworzą nie tylko walory przyrodnicze ale także infrastruktura turystyczna (baza noclegowa, obiekty kultury, szlaki turystyczne, baza gastronomiczna, punkty handlowe) oraz dostępność komunikacyjna. Stopień atrakcyjności różnorodnych walorów przyrodniczych ma dla turystów charakter względny, natomiast o intensywności odwiedzania regionu przez turystę decyduje zarówno stopień przygotowania terenów do uprawiania turystyki i rekreacji, jak też obecność szczególnie cennych dóbr kultury i dziedzictwa narodowego. Potencjał turystyczny najczęściej mierzony jest poprzez liczbę turystycznych obiektów noclegowych, miejsc noclegowych oferowanych turystom, a jego wykorzystanie m.in. poprzez liczbę korzystających, liczbę udzielonych noclegów oraz średnią długość pobytu turystów w obiektach.
Ruch turystyczny wymaga odpowiedniej ilości i jakości infrastruktury oraz usług oferowanych odwiedzającym. Według stanu w dniu 31 lipca 2021 r. w województwie podkarpackim czynne były 601 turystyczne obiekty noclegowe, co stanowiło 6,5% obiektów działających w kraju. Pod względem liczby turystycznych obiektów noclegowych Podkarpacie uplasowało się na 6. miejscu w kraju (7. miejsce w 2018 r.).
W 2019 r. wskaźnik przedstawiający liczbę turystycznych obiektów noclegowych ogółem w przeliczeniu na 10 tys. ludności w województwie podkarpackim wynosił 2,9 (w 2018 r. – 3,0), co uplasowało Podkarpacie na 6. miejscu wśród województw.
Wykres. Turystyczne obiekty noclegowe ogółem na 10 tys. ludności według województw w latach 2019 i 2021
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Spośród powiatów w 2021 r. najwyższe wartości wskaźnik ten przyjmował w powiecie leskim – 63,0 oraz powiecie bieszczadzkim – 34,3. Najniższe natomiast w powiatach kolbuszowskim i niżańskim (0,5).
Najbardziej atrakcyjnym regionem województwa są Bieszczady. W powiatach: bieszczadzkim, krośnieńskim, leskim oraz sanockim zlokalizowana jest ponad połowa turystycznych obiektów noclegowych województwa. W wymienionych powiatach działało 324 obiektów, w tym m.in. 24 hoteli, 19 ośrodki wczasowe, 10 ośrodków szkoleniowo-wypoczynkowych i 20 zakładów uzdrowiskowych.
W lipcu 2021 r. w województwie podkarpackim funkcjonowało 138 hoteli i w porównaniu z 2018 r. liczba ta zmniejszyła się o 11 obiektów.
Turystyczne obiekty noclegowe w województwie podkarpackim dysponowały łącznie 33 155 miejscami noclegowymi (w tym 26 257 miejsca noclegowe całoroczne) stanowiąc 4,2% takich miejsc w kraju. W porównaniu z 2018 r. liczba miejsc noclegowych spadła o 1 588. W 2021 r. liczba miejsc noclegowych w przeliczeniu na 1000 ludności wyniosła na Podkarpaciu 15,86, podczas gdy w 2018 r. wskaźnik ten wynosił 16,32.
Mapa. Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach noclegowych na 1000 ludności według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Przyczyną stosunkowo niewielkiej liczby turystów korzystających z bazy noclegowej na Podkarpaciu może być słaba dostępność komunikacyjna do turystycznych obiektów noclegowych. Spowodowane jest to specyficzną lokalizacją obiektów noclegowych, które skupione są na terenach górzystych oraz przygranicznych. W wielu przypadkach dojazd do nich jest utrudniony, a w przypadku braku własnego środka lokomocji podróż wymaga niejednokrotnie kilku przesiadek.
Z drugiej strony wskaźnikiem obrazującym dostępność komunikacyjną może być wskaźnik gęstości ruchu mówiący o liczbie korzystających z noclegów przypadających na 1 km2. W 2021 r. w województwie podkarpackim wynosił on 45,0 (w 2019 r. 72,7), przy średniej dla kraju 71,0 w 2021 r. i 114,1 w 2019 r. Największe wartości wskaźnik ten przyjmował w województwie małopolskim i śląskim (odpowiednio 210,4 i 137,4). Najniższe natomiast, zarówno wśród województw Polski Wschodniej jak i w kraju, w województwach podlaskim (21,8), opolskim (25,4) i lubelskim (30,3).
Wśród powiatów województwa podkarpackiego najwyższe wartości wskaźnik ten przyjmował w Rzeszowie (1 186,0), Przemyślu (586,7) oraz Krośnie (504,0), najniższe natomiast w powiecie kolbuszowskim (zaledwie 2,3).
Mapa. Wskaźnik gęstości ruchu turystycznego według powiatów województwa podkarpackiego w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Miarą ruchu turystycznego jest również korzystanie z turystycznych obiektów noclegowych. W 2021 r. w województwie podkarpackim skorzystało z nich 803 938 turystów, w tym 44 048 turystów zagranicznych. W porównaniu z 2018 r. liczba korzystających spadła o prawie 36,5%.
W 2019 r. wskaźnik przedstawiający liczbę turystów korzystających z noclegów w przeliczeniu na 1000 ludności wyniósł na Podkarpaciu 385,51.
Wykres. Turyści korzystający z noclegów na 1000 ludności według województw według województw w latach 2018 i 2021
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Bazę turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania uzupełniają obiekty zakwaterowania indywidualnego, tj. pokoje gościnne, kwatery agroturystyczne, a także szkolne schroniska młodzieżowe, zespoły domków turystycznych i domy wycieczkowe.
W 2021 r. w województwie podkarpackim zlokalizowanych było 53 kwater agroturystycznych – 6. lokata w kraju. W porównaniu z rokiem 2018 nastąpił spadek ich liczby o 10. W kraju w 2018 r. do dyspozycji turystów było 610 kwater agroturystycznych.
Wykres. Liczba kwater agroturystycznych według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach noclegowych wyniósł w 2021 r. na Podkarpaciu 28,8% i w porównaniu z 2018 r. nieznacznie wzrósł 6%
Mapa. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach noclegowych według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
W przypadku bazy noclegowej, szczególnie typu hotelowego, istotnym elementem podaży jest ich wyposażenie w urządzenia umożliwiające świadczenie dodatkowych usług: gastronomicznych, konferencyjnych oraz rekreacyjno-sportowych.
W lipcu 2021 r. w turystycznych obiektach noclegowych na Podkarpaciu działało 386 placówki gastronomiczne. Najwięcej było w 2021 r. restauracji (185) oraz barów i kawiarni (103). Punktów gastronomicznych było najmniej – 22, natomiast stołówek 76.
