Opracowanie własne
Dochody i wydatki gospodarstw domowych
Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwie domowym na Podkarpaciu w 2021 roku wyniósł 1 704,08 zł, i był o 357,85 zł niższy niż przeciętnie w kraju (2 061,93 zł). Dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwie domowym osiągany na Podkarpaciu był prawie najniższy w Polsce zarówno w 2021 r., oraz najniższy w 2018 r. W porównaniu z 2018 r. przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwie domowym na Podkarpaciu wzrósł o 356,82 zł (o 26,5%). W kraju w tym samym okresie wzrósł o 368,47 zł (o 21,7%). Najwyższym dochodem rozporządzalnym w 2021 r. charakteryzowały się gospodarstwa domowe z województw mazowieckiego – 2 450,37 zł i dolnośląskiego – 2 213,37 zł.
Mapa. Dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwie domowym według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w województwie podkarpackim w 2021 r. były najniższe w kraju i wynosiły 1005,36 zł (w kraju wydatki były wyższe o 310,73 zł).
W porównaniu z 2018 r. przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę wzrosły na Podkarpaciu o 45,14 zł (o 4,7%), a w kraju o 129,23 zł (o 10,9%).
Mapa. Wydatki gospodarstw domowych na jedną osobę według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
W 2021 r. jedna osoba w gospodarstwie domowym na Podkarpaciu wydawała średnio w miesiącu 315,97 zł na żywność i napoje bezalkoholowe (31,4% ogółu wydatków). Na użytkowanie mieszkania lub domu i nośniki energii przeznaczała 175,24 zł (17,4% ogółu wydatków). Znaczącą grupą w wydatkach gospodarstw domowych stanowił również transport – 94,52 zł oraz grupa odzież i obuwie – 51,86 zł.
W 2019 r. na Podkarpaciu stopa ubóstwa skrajnego[1] wyniosła 5,3% (w kraju 4,2%) i w odniesieniu do 2018 r. nastąpił jego spadek o 3,7 p.proc. (w kraju zmniejszyła się o 1,2 p.proc.), a w stosunku do 2016 r. o 3,5 p.proc. (w kraju zmniejszyła się o 0,7 p.proc.).
Mapa. Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
W przypadku stopy ubóstwa relatywnego[2], której wartość na Podkarpaciu w 2019 r. wynosiła 18,6%, nastąpił spadek do roku poprzedniego o 2,2 p.proc., a w odniesieniu do 2016 r. spadek o 3,7 p. proc. W kraju wskaźnik ten wynosił w 2019 r. 13,0% i zmniejszył się odpowiednio o 1,2 p.proc i o 0,9 p.proc.
Mapa. Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej relatywnej granicy ubóstwa według województw w 2019 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2019, GUS, Rzeszów 2020, s.95.
Natomiast stopa ubóstwa ustawowego[3] wynosząca w 2019 r. w województwie podkarpackim 12,9% obniżyła się w porównaniu z rokiem ubiegłym (o 3,2 p.proc.), a w stosunku do 2016 r. – o 8,4 p.proc. (w kraju nastąpił spadek odpowiednio o 3,7 p.proc. i o 1,9 p.proc.).
Mapa. Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej "ustawowej" granicy ubóstwa według województw w 2019 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2019, GUS, Rzeszów 2020, s.95.
Na uwagę zasługuje fakt, że Podkarpacie należy do województw, w których wskaźniki zasięgu ubóstwa uległy największemu zmniejszeniu w odniesieniu do 2016 r. – wskaźnik granicy ubóstwa skrajnego zmniejszył się bardziej jedynie w województwie opolskim, a relatywnej granicy ubóstwa w województwie pomorskim. Natomiast wskaźnik "ustawowej" granicy ubóstwa najbardziej obniżył się na Podkarpaciu. Jednak pomimo poprawy wartości tych wskaźników województwo podkarpackie wciąż należy do grupy województw o wysokim stopniu zagrożenia ubóstwem.
Świadczenia wychowawcze
W 2021 r. kontynuowano realizowanie zapoczątkowanego w kwietniu 2016 r. rządowego programu „Rodzina 500 plus”, będącego długofalowym wsparciem kierowanym przede wszystkim do rodzin naturalnych, ale również do rodzinnej pieczy zastępczej i placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego.
Od 1 lipca 2019 roku świadczenie wychowawcze przysługiwało na wszystkie dzieci do 18. roku życia, bez względu na dochody uzyskiwane przez rodzinę. Program 500+ objął także dzieci umieszczone w domach pomocy społecznej.
Przeciętna miesięczna liczba dzieci, na które rodziny otrzymują świadczenie wychowawcze w 2021 r. wynosiła na Podkarpaciu 353,1 tys. osób.
W sumie wydatki na świadczenia wychowawcze w 2021 r. wyniosły w województwie prawie 2,2 mld zł (w kraju 39,9 mld zł) i były niższe o 0,5% niż 2020 r. (w kraju o 0,2%).
W przeliczeniu na 1 mieszkańca wydatki na świadczenia wychowawcze wyniosły w 2019 r. w województwie podkarpackim 821 zł, a w 2017 r. było to 676 zł (w kraju odpowiednio 795 zł i 603 zł).
Wykres. Wydatki na świadczenia wychowawcze na jednego mieszkańca według województw w latach 2017 i 2019
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2019, GUS, Rzeszów 2020, s.103.
Korzystający z pomocy społecznej
Na przestrzeni lat 2018-2021 w województwie podkarpackim zmniejszała się liczba osób, którym przyznano decyzją poszczególne rodzaje świadczeń. W 2021 r. na Podkarpaciu z pomocy społecznej skorzystało 81 338 osób, tj. o 14 826 mniej niż w 2020 r. i o 30 513 osób mniej niż w 2018 r.
Ogólna kwota wydatkowana na pomoc społeczną w 2021 r. wyniosła 190,8 mln zł i była o 6,2% mniejsza niż w 2018 r.
W 2021 r. liczba osób korzystająca z pomocy pieniężnej w przeliczeniu na 10 tys. ludności wyniosła na Podkarpaciu 253,8 osób, podczas gdy w 2016 r. było to 308,2 osób (w kraju odpowiednio 251,5 i 304,3 osoby). Pomoc ta została w większości oferowana w postaci zasiłku celowego.
Wykres. Osoby, którym decyzją przyznano świadczenia pomocy społecznej na 10 tys. ludności – pomoc pieniężna według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
Natomiast najczęstszą formą pomocy niepieniężnej w 2021 r. był posiłek. W województwie podkarpackim z tej formy pomocy skorzystało 100,7 osób na 10 tys. ludności, w 2018 r. – 183,4 osób.
Wykres. Osoby, którym decyzją przyznano świadczenia pomocy społecznej na 10 tys. ludności – pomoc niepieniężna według województw w 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL (dalej Bank Danych Lokalnych).
[1] Przyjęcie granicy ubóstwa na poziomie minimum egzystencji pozwala na oszacowanie skali ubóstwa skrajnego. Konsumpcja poniżej tego poziomu utrudnia przeżycie i stanowi zagrożenie dla biologicznego rozwoju człowieka.
[2] Zastosowanie wskaźnika relatywnej granicy ubóstwa na poziomie 50% kwoty, którą przeciętnie miesięcznie wydają gospodarstwa domowe w Polsce, pozwala na wyodrębnienie tych, których poziom konsumpcji znacząco odbiega od poziomu przeciętnego.
[3] Wskaźnik "ustawowej" granicy ubóstwa wskazuje na grupę osób, które zgodnie z obowiązującymi przepisami są uprawnione do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej.
