2.2.1. DOSTĘP DO OFERTY KULTURALNEJ, W TYM DO KULTURY WYSOKIEJ
W ostatnich latach coraz większy nacisk kładzie się na rolę kultury w procesie jednoczenia obywateli, rozwijania umiejętności współpracy, kreatywności jednostek i wzmacniania więzi międzyludzkich.
Województwo podkarpackie posiada w zakresie kultury szczególny potencjał. Potencjał ten oparty na pograniczu narodowym, etnicznym i wyznaniowym pozostawił wiele cennych zabytków oraz bogactwo kultury niematerialnej.
Oprócz materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego, istotnym atutem województwa podkarpackiego jest działalność instytucjonalna w dziedzinie kultury. Szczególnie ważne znaczenie w obszarze wysokiej kultury mają profesjonalne instytucje znajdujące się w Rzeszowie: Filharmonia Podkarpacka im. A. Malawskiego i Teatr im. W. Siemaszkowej, oraz w Przemyślu – Galeria Sztuki Współczesnej, które wypełniając swoją misję w upowszechnianiu kultury wysokiej, zyskują wysokie oceny za poziom artystycznych dokonań.
Najliczniejszą grupę instytucji kultury w podkarpackim stanowią biblioteki i domy kultury, w dalszej kolejności muzea i galerie.
Istotną rolę w zakresie gromadzenia i trwałej ochrony dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa o charakterze materialnym i niematerialnym, ale także upowszechnienia wiedzy o nim i kształtowania wrażliwości poznawczej i estetycznej, wypełniają podkarpackie muzea. Do najważniejszych należą: Muzeum-Zamek w Łańcucie (które współprowadzą Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Województwo Podkarpackie), Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu oraz Muzeum Archidiecezjalne w Przemyślu, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie wraz z Oddziałem Etnograficznym, Muzeum Podkarpackie w Krośnie, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Muzeum Historyczne w Sanoku, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli czy Muzeum Kresów w Lubaczowie.
Wśród wiodących instytucji kultury wymienić należy również Biuro Wystaw Artystycznych w Rzeszowie, Regionalne Centrum Kultur Pogranicza w Krośnie oraz Galerię Sztuki Współczesnej w Przemyślu.
Pokrycie obszaru województwa siecią instytucji kultury umożliwia pełnienie przez nie, na terenie swojego oddziaływania, centrów życia kulturalnego, zarówno inicjujących aktywność kulturalną mieszkańców regionu, jak też kanalizujących potrzeby w tym zakresie, i zapewniających narzędzia ich realizacji.
Mapa 13. Rozmieszczenie instytucji kultury w województwie podkarpackim w 2012 r.
Źródło: Kultura w 2012 r., GUS, Warszawa 2013, s. 142.
W 2014 r. województwo podkarpackie znajdowało się w grupie 4 województw w kraju z najwyższą liczbą instytucji kultury – domów i ośrodków kultury, klubów i świetlic.
Mapa 14. Domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice według województw w 2014 r.
Źródło: Kultura w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 127.
Instytucje kultury w województwie podkarpackim zlokalizowane były przede wszystkim na wsi (74%). Był to najwyższy odsetek w kraju. Mimo, iż w województwie małopolskim instytucji kultury na wsi było liczbowo więcej, to jednak stanowiły one 68,4% takich instytucji w województwie małopolskim.
Wykres 66. Domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice według województw w 2014 r. (stan w dniu 31 XII)
Źródło: Kultura w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 128.
Wśród instytucji kultury w województwie podkarpackim najliczniej reprezentowane są biblioteki publiczne. Na terenie podkarpackiego w 2014 r. znajdowało się 678 publicznych placówek bibliotecznych (5 miejsce w kraju). Była to najwyższa liczba spośród województw Polski Wschodniej. Najwięcej takich placówek w kraju miało swoją siedzibę w województwie mazowieckim (964).
Wykres 67. Publiczne placówki biblioteczne wg województw w 2014 r. (stan na 31.XII.)
Opracowanie własne na podstawie: Kultura w 2014 r., GUS, Warszawa 2015
Zdecydowanie mniejszą liczbę w 2014 r. wśród instytucji kultury w województwie podkarpackim stanowiły muzea i oddziały muzealne. Przy ogólnej liczbie 844 takich instytucji w Polsce, muzea i oddziały muzealne w podkarpackim stanowiły zaledwie 5,8% (49 muzea i oddziały muzealne).
Mapa 15. Muzea i zwiedzający według województw w 2014 r.
Źródło: Kultura w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 134.
Pod względem liczby galerii i salonów sztuki województwo podkarpackie zajmowało w 2014 r. 14 miejsce w kraju (razem z lubuskim). W podkarpackim zlokalizowana była najmniejsza liczba tego typu instytucji wśród województw Polski Wschodniej. Mniej tego typu instytucji występowało jedynie w województwie opolskim.
Mapa 16. Galerie i salony sztuki według województw w 2014 r.
Źródło: Kultura w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 136.
W województwie podkarpackim w 2014 r. zlokalizowanych było najmniej teatrów i instytucji muzycznych w kraju, podobnie jak i w województwie opolskim.
Mapa 17. Teatry i instytucje muzyczne w 2014 r.
Źródło: Kultura w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 137.
W województwie podkarpackim korzystanie z ofert instytucji kultury - bibliotek, teatrów i instytucji muzycznych, muzeów i oddziałów muzealnych - nie cieszy się popularnością.
Na podstawie danych GUS w 2011 r. czytelnicy bibliotek publicznych w województwie podkarpackim stanowili 164 osoby na 1000 mieszkańców. We wskaźniku tym województwo podkarpackie wyprzedzone zostało przez 6 województw. Średnia dla całego kraju wyniosła pod tym względem 168 osób na 1000 mieszkańców. Największą popularnością cieszyło się korzystanie z bibliotek w województwie małopolskim, w którym 198 osób na 1000 mieszkańców korzystało w 2011 r. z bibliotek publicznych. W następnych latach wartość tego wskaźnika dla województwa podkarpackiego rosła wynosząc w 2012 r. 168, a w 2013 r. 169 czytelników na 1000 mieszkańców, a dla kraju utrzymywała się i spadała (w 2012 r. 168 czytelników, a w 2013 r. 167 czytelników na 1000 mieszkańców).
Wykres 68. Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców w 2011, 2012 i w 2013 r.
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Zdecydowanie mniejszą popularnością w województwie podkarpackim cieszyło się odwiedzanie teatrów i instytucji muzycznych. Na podstawie danych GUS z 2011 r. widzowie i słuchacze w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 mieszkańców stanowili w podkarpackim zaledwie 115 osób. Mniej uczęszczano do teatrów i instytucji muzycznych jedynie w województwie lubelskim (109 osób na 1000 mieszkańców). Najczęściej odwiedzane były teatry i instytucje muzyczne w województwie małopolskim (555 osób na 1000 mieszkańców). Średnia dla całego kraju wyniosła w tym zakresie 289 osób na 1000 mieszkańców. W 2012 r. wartość tego wskaźnika dla kraju spadła do 277 osób, spadła też dla podkarpackiego do 104 osób na 1000 mieszkańców. W kolejnych dwóch latach rosła, wnosząc dla kraju w 2013 r. 298, a w 2013 r. 319 na 1000 mieszkańców. Rosła również dla podkarpackiego, ale znacznie wolniej, bo w 2013 r. do 105,58, a w 2014 r. do 105,88 osób na 1000 mieszkańców. W 2014 r. najliczniej teatry i instytucje muzyczne były odwiedzane w województwie lubuskim (821,89 widzów i słuchaczy na 1000 mieszkańców).
Wykres 69. Widzowie i słuchacze w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 mieszkańców w 2011, w 2012,
w 2013 i w 2014 r.
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
2.2.2. WIZERUNEK REGIONU, W TYM RZESZOWA, JAKO CENTRUM KULTURY OPARTY M.IN. NA WYDARZENIACH KULTURALNYCH O ZNACZENIU MIĘDZYNARODOWYM ORAZ BUDOWA MAREK M.IN. INSTYTUCJI I IMPREZ KULTURALNYCH
Mocną stroną działalności kulturalnej w regionie są wydarzenia artystyczne o najwyższym poziomie i prestiżu, umacniające pozytywny wizerunek województwa, do których można zaliczyć m.in.:
- Międzynarodowe Biennale Plakatu Teatralnego, Międzynarodowe Biennale Grafiki Komputerowej w Rzeszowie oraz Międzynarodowe Biennale Artystycznej Tkaniny Lnianej „z krosna do Krosna”, Międzynarodowe Triennale Malarstwa Euroregionu Karpaty „Srebrny Czworokąt” w Przemyślu, Triennale Polskiego Rysunku Współczesnego w Lubaczowie;
- Światowe Festiwale Polonijnych Zespołów Folklorystycznych w Rzeszowie
i dziecięcy w Iwoniczu Zdroju, Światowy Festiwal Teatrów Polonijnych na Podkarpaciu;
- Festiwal Muzyczny w Łańcucie, Ogólnopolski Festiwal Kapel Podwórkowych Folkloru Miejskiego w Przemyślu, Festiwal im. Adama Didura w Sanoku, Międzynarodowe Festiwale: Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni” w Jarosławiu, Przemyska Jesień Muzyczna, Muzyki Organowej i Kameralnej w Leżajsku, muzyki organowej i kameralnej "Salezjańskie Lato Muzyczne" w Przemyślu, muzyki organowej w Stalowej Woli – Rozwadowie, Międzynarodowy Wielokulturowy Festiwal „Galicja”; Międzynarodowy Festiwal Muzyki Akordeonowej w Przemyślu, Festiwal w Żarnowcu, Międzynarodowy Festiwal Jazzowy “Jazz bez...”; Rzeszowskie Spotkania Teatralne, Przemyska Jesień Teatralna, Krośnieńskie Spotkania Teatralne, Biesiada Teatralna w Horyńcu Zdroju - Konfrontacje Zespołów Teatralnych Małych Form.
Duży potencjał aktywności kulturalnej znajduje się w prężnie działającym regionalnym amatorskim ruchu artystycznym oraz w stowarzyszeniach i fundacjach, w tym religijnych, które w znacznej mierze koncentrują się na prowadzeniu działalności w zakresie upowszechniania kultury, edukacji kulturalnej oraz działalności artystycznej.
Ważną rolę w upowszechnianiu treści i wartości kulturalnych odgrywają regionalne środki masowego przekazu: prasa, rozgłośnie radiowe i telewizyjne.
Istotne miejsce w przestrzeni kulturalnej regionu zajmują szkoły o charakterze artystycznym, muzycznym różnych stopni oraz licea sztuk plastycznych, które są miejscami rozwijania młodych talentów i twórczości. Pośród nich należy wymienić Instytut Muzyki i Wydział Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wydział Kształcenia Artystycznego Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sanoku oraz Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury w Krośnie.
Dużą rolę w podtrzymywaniu i rozbudzaniu aktywności społeczno-kulturalnej samorządów lokalnych, lokalnych społeczności, instytucji i stowarzyszeń, pełnią dwie wojewódzkie instytucje: Wojewódzki Dom Kultury w Rzeszowie i Centrum Kulturalne w Przemyślu.
Istotne znaczenie dla propagowania i rozwoju czytelnictwa oraz wspierania działalności gminnych i powiatowych jednostek ma działalność Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie.
Jedyną na terenie województwa podkarpackiego instytucją kultury o profilu ochrony dziedzictwa przyrodniczego jest Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach/k. Przemyśla.
Szczególne znaczenie we wzmacnianiu kulturalnego wizerunku regionu oraz budowaniu marek m.in. instytucji i imprez kulturalnych odgrywają środki finansowe przeznaczane na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego przez jednostki samorządu terytorialnego. Na podstawie danych GUS w 2011 r. wydatki z budżetów gmin i miast na prawach powiatu, budżetów powiatów i budżetu województwa z terenu województwa podkarpackiego wyniosły 143,04 zł na jednego mieszkańca
i były najniższe w kraju. Najwyższe wydatki JST zanotowano w województwie podlaskim (217,65 zł na 1 mieszkańca), pomorskim (215,25 zł na 1 mieszkańca) i dolnośląskim (213,07 zł na 1 mieszkańca). Średnie wydatki w kraju, w tym zakresie, wyniosły 176,84 zł na jednego mieszkańca.
Wykres 70. Wydatki jednostek samorządu terytorialnego na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca (budżety gmin i miast na prawach powiatu, budżety powiatów, budżet województwa) w 2011 r.
Wydatki budżetu województwa na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca wyniosły w kraju w 2012 r. 27,40 zł, w następnym roku wzrosły do 29,7 zł. Jednocześnie nie przekroczyły w tych latach średniej dla kraju, która wyniosła w 2012 r. 35,06 zł, a w 2013 r. 33,81 zł na 1 mieszkańca.
Wykres 71. Wydatki budżetu województwa na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca w 2012 i w 2013 r. w poszczególnych województwach (zł)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Wydatki budżetów powiatów z terenu podkarpackiego na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego wyniosły w 2012 r. 5,93 zł, w kolejnym spadły do 5,84 zł, by w 2014 r. ponownie spaść do 5,06 zł. W skali kraju wartość tego wskaźnika w 2012 r. wyniosła 4,72 zł, w kolejnym spadła do 4,31 zł, by w 2014 r. wzrosnąć do 4,50 zł na 1 mieszkańca.
Wykres 72. Wydatki budżetów powiatów na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca w 2012, 2013 i w 2014 r. w poszczególnych województwach (zł)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Wydatki budżetów gmin na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w województwie podkarpackim wynosiły w 2012 r. 111,34 zł na 1 mieszkańca, w kolejnym roku wzrosły do 116,14 zł, by w 2014 r. zmniejszyć się do 114,8 zł. Wydatki te były znacznie niższe, niż średnia krajowa w tym czasie. Wynosiła ona w 2012 r. 139,45 zł, w 2013 r. 142,19 zł, a w 2014 r. 162,22 zł.
Wykres 73. Wydatki budżetów gmin na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca w 2012, 2013 i w 2014 r. w poszczególnych województwach (zł)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Z nakładami finansowymi na kulturę związane są nakłady finansowe, jakie mogą przeznaczyć w budżecie domowym korzystający z tej kultury.
W województwie podkarpackim w 2011 r. przeciętne miesięczne wydatki w gospodarstwie domowym na 1 osobę na kulturę i rekreację były, z kwotą 56,40 zł, jednymi z najniższych w kraju (mniej mogli przeznaczyć jedynie mieszkańcy województwa świętokrzyskiego – 48,08 zł). Zdecydowanie największą przeciętną kwotę na kulturę i rekreację mogli przeznaczyć mieszkańcy województwa mazowieckiego – 123,24 zł na 1 osobę. Średnia dla całego kraju w tym zakresie wyniosła 81,81 zł na 1 osobę.
W kolejnym roku w podkarpackim przeciętne miesięczne wydatki na kulturę i rekreację na 1 osobę w gospodarstwie domowym wzrosły do 59,34 zł, natomiast w 2013 r. spadały do kwoty 49,81 zł. W 2012 r. wydatki w województwie podkarpackim w gospodarstwach domowych na 1 osobę stanowiły nadal jedne z najniższych wydatków w kraju (nadal najmniej mogli wydać mieszkańcy świętokrzyskiego - 49,01zł). Średnio w kraju gospodarstwa domowe mogły przeznaczyć 85,55 zł na osobę, przy czym najwięcej nadal w województwie mazowieckim (128,16 zł na osobę). Podobna sytuacja miała miejsce w 2013 r. Jednocześnie wartości tych wskaźników zarówno w 2012 r. jak i w 2013 r. były zdecydowanie niższe, niż średnia w kraju, która wynosiła odpowiednio 85,55 zł i 69,22 zł.
Wykres 74. Przeciętne miesięczne wydatki w gospodarstwie domowym na 1 osobę na kulturę i rekreację w 2011, 2012 i w 2013 r.
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
2.2.3. OCHRONA, PROMOCJA I ZARZĄDZANIE DZIEDZICTWEM KULTUROWYM REGIONU
Teren obecnego województwa podkarpackiego był na przestrzeni wieków regionem pogranicza etnicznego i religijnego. To historycznie uwarunkowane położenie „na pograniczu kultur” miało decydujący wpływ na ukształtowanie zachowanego do dziś dziedzictwa kulturowego. Warunki geograficzne i przyrodnicze oraz różnorodność zasobu tego dziedzictwa będąca świadectwem wielonarodowości i wielowyznaniowych tradycji tych ziem sprawia, że krajobraz kulturowy obecnego województwa podkarpackiego jest bogaty i zróżnicowany. Do zasobów materialnego dziedzictwa kulturowego regionu należą między innymi: historyczne układy urbanistyczne i ruralistyczne, architektura sakralna, rezydencjonalna, obronna, użyteczności publicznej, mieszkalna, budownictwo ludowe oraz przemysłowe, zabytkowe: założenia zieleni i cmentarze, a także mała architektura (liczne kapliczki, figury i krzyże przydrożne).
Spośród tego licznego zasobu, na uwagę zasługują zachowane historyczne układy urbanistyczne i ruralistyczne, tak o średniowiecznej proweniencji (w większości), jak i interesujących przykładach planistycznych układów nowożytnych. Wśród nich wyróżnić należy historyczne układy przestrzenne wraz z zabytkową zabudową Łańcuta, Jarosławia, Krosna, Przemyśla, Przeworska, Rzeszowa czy Sanoka. Na szczególną uwagę zasługują nielicznie już zachowane przestrzenne założenia z zespołami drewnianej zabudowy małomiasteczkowej m.in. w Pruchniku, Jaśliskach i Ulanowie oraz uzdrowiskowej w Rymanowie-Zdroju i Iwoniczu-Zdroju. Na uwagę zasługuje również zabudowa związana z powstaniem Centralnego Okręgu Przemysłowego i kontynuowanej po II wojnie światowej industrializacji, m.in. Stalowa Wola z funkcjonującym szlakiem kulturowym, Mielec, Rzeszów, Nowa Dęba.
W zasobie obiektów zabytkowych województwa, naczelne miejsce zajmują budowle sakralne reprezentujące wszystkie epoki historyczne, począwszy od średniowiecza, i świadczące dobitnie o wielowyznaniowości regionu (kościoły i klasztory rzymskokatolickie, cerkwie greckokatolickie
i prawosławne, synagogi). Istotnym wyróżnikiem jest znaczna liczba świątyń drewnianych. Drewniana architektura sakralna ukazuje bogactwo i różnorodność, i jest tym elementem, który w sposób szczególny stanowi o tożsamości krajobrazu kulturowego regionu.
Ważną grupą obiektów w krajobrazie kulturowym województwa podkarpackiego są obiekty, zespoły i założenia rezydencjonalne (zamkowe, pałacowe) i dworskie, m.in. w Baranowie Sandomierskim, Krasiczynie, Łańcucie, Narolu czy Dzikowie. Prezentują one różnorodność typów, tendencji stylowych i skali, często obejmując również zaplecze gospodarcze (oranżerie, oficyny, wozownie, stajnie itp.) oraz tereny zielone w postaci parków bądź ogrodów.
Wiele spośród nich zachowało nadal czytelne dawne funkcje obronne. Wśród innych obiektów i założeń architektury obronnej wymienić należy unikalny kompleks Twierdzy Przemyśl, jak również kompleks schronów kolejowych niemieckiego stanowiska dowodzenia z II Wojny Światowej
w Stępinie – Cieszynie oraz Strzyżowie, a także zespół obiektów Przemyskiego Rejonu Umocnionego tzw. “Linii Mołotowa” oraz sąsiadujących z nimi niemieckich umocnień granicznych tzw. Pozycji Granicznej “Galicja”.
Istotnym elementem dziedzictwa kulturowego województwa jest tradycyjne wiejskie budownictwo drewniane. Jego wartościowe przykłady zgromadzono w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku oraz Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, a także w mniejszych ośrodkach takich jak, m.in. Zagroda Garncarska w Medyni Głogowskiej, czy Skansen – muzeum wsi Markowa.
Wśród zabytków przemysłu i techniki wymienić należy pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej w Bóbrce – miejscu narodzin przemysłu naftowego i techniki rafineryjnej, w którym funkcjonuje Muzeum Przemysłu Naftowego im. I. Łukasiewicza w Bóbrce, a także kolejki wąskotorowe: tzw. „Bieszczadzką Kolejkę Leśną” z Wetliny do Komańczy oraz kolejkę Przeworsk –Dynów, jak również obiekty infrastruktury kolejowej oraz budownictwa przemysłowego.
Świadectwem wielokulturowości regionu są cmentarze: rzymsko- i greckokatolickie oraz zachowane na ogół fragmentarycznie cmentarze żydowskie i nieliczne cmentarze ewangelickie. Szczególne znaczenie w krajobrazie kulturowym mają cmentarze wojenne z I wojny światowej. Ich istotnym walorem jest powiązanie starannie zaprojektowanych i wykonanych pochówków i elementów architektonicznych z naturalnym krajobrazem.
Wartościowymi elementami dziedzictwa kulturowego są też licznie występujące zabytki archeologiczne, będące świadectwem bogatych dziejów regionu - od epoki kamienia po epokę nowożytną. Szczególnymi obiektami archeologicznymi wpisującymi się w walory krajobrazowe są stanowiska posiadające własną formę terenową (grodziska, kopce ziemne-kurhany, zamczyska). Na szczególną uwagę zasługuje otwarty w 2011 r. Skansen Archeologiczny „Karpacka Troja”
w Trzcinicy.
Obok zachowanych materialnych świadectw, na tożsamość kulturową składają się też wartości niematerialne: różnorodne zwyczaje i obrzędy, język, nazwy miejscowe itp.
Województwo podkarpackie cechuje bogate dziedzictwo kulturowe wieloetnicznego pogranicza oraz unikatowe walory przyrodnicze. Dwa kościoły - w Bliznem i Haczowie (w ramach Drewnianych kościołów południowej Małopolski i Podkarpacia) i cztery cerkwie – w Radrużu, Chotyńcu, Smolniku i Turzańsku (w ramach Drewnianych cerkwi regionu karpackiego w Polsce i na Ukrainie) zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO.
Na terenie województwa znajdują się także dwa zespoły zabytków uznanych przez Prezydenta RP za Pomniki Historii (zespół klasztoru OO. Bernardynów w Leżajsku i zespół zamkowo-parkowy w Łańcucie). W 2009 r. utworzono pierwszy w regionie Park Kulturowy Zespołu Staromiejskiego i Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów w Jarosławiu.
Mapa 18. Nasycenie zabytkami nieruchomymi w Polsce i w województwie podkarpackim
Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Mapa 18. Krajobraz kulturowy, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 13 XII 2011 r.
W 2014 r. liczba obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na podstawie decyzji wojewódzkich konserwatorów zabytków wyniosła w kraju 68 639 (stan na 31.XII.). Największa liczba zabytków nieruchomych znajdowała się w województwach: dolnośląskim (8 304), wielkopolskim (7 080), mazowieckim (7 054), warmińsko-mazurskim (5 895) i małopolskim (5 256). Stanowiły one łącznie prawie połowę (48,9%) wszystkich zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków.
Wykres 75. Obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków na podstawie decyzji wojewódzkich konserwatorów zabytków – ogółem (stan na 31.XII.)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
W województwie podkarpackim w 2014 r. zarejestrowanych było 4 191 zabytków nieruchomych (6 miejsce w kraju).
Na obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków na podstawie decyzji wojewódzkich konserwatorów zabytków składają się obiekty sakralne, budowle użytecznosci publicznej, zamki, pałace, dwory, parki, ogrody, zabudowania folwarczne i budynki gospodarcze oraz domy mieszkalne, budownictwo przemysłowe i cmentarze.
Biorąc pod uwagę obiekty sakralne, budowle użyteczności publicznej i cmentarze, podkarpackie nadal znajdowało się na 6 miejscu w kraju. Najlicznej reprezentowane były obiekty sakralne (1 056 – 3 miejsce w kraju), więcej tego typu obiektów występowało jedynie w dolnośląskim i wielkopolskim. Budowle użyteczności publicznej wpisane do rejestru zabytków w podkarpackim stanowiły zaledwie 6% takich obiektów w kraju (8 miejsce), natomiast cmentarze 8,1% (6 miejsce w kraju).
Wykres 76. Obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków na podstawie decyzji wojewódzkich konserwatorów zabytków w 2014 r. (stan na 31.XII.)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Oprócz zabytków nieruchomych, ochronie podlegają także zabytki ruchome, m.in. dzieła sztuki plastycznej, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcje przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji ich twórców, numizmaty, militaria, wytwory techniki, niektóre materiały biblioteczne, instrumenty muzyczne, wytwory sztuki ludowej i rękodzieła[34].
Wykres 77. Zabytki ruchome wg województw w 2014 r. (stan na 31.XII.)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
W 2014 r. w kraju wydano prawie 14,8 tys. decyzji konserwatorskich. Najwięcej w województwie dolnośląskim (2 366) i mazowieckim (1 989). W województwie podkarpackim takich decyzji wydano 1 047 (5 miejsce w kraju). Liczba obiektów ogółem objętych ochroną wyniosła w kraju 245,1 tys., z czego najwięcej w województwie podkarpackim – 50 636.
Na zabytki ruchome we wszystkich województwach składało się przede wszystkim wyposażenie świątyń. Wyjątkiem było województwo podkarpackie, gdzie przeważały kolekcje (36 345 spośród 48 441 w kraju).
Wykres 78. Zabytki ruchome wg województw - wyposażenie świątyń, kolekcje, inne w 2014 r. (stan na 31.XII.)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
W podziale % zabytków ruchomych na wyposażenie świątyń, kolekcje i inne w poszczególnych województwach dał się zauważyć ponad 20% udział kolekcji w województwie śląskim i mazowieckim w zabytkach ruchomych tych województw.
Wykres 79. Zabytki ruchome wg województw – udział % wyposażenia świątyń, kolekcji, innych (stan na 31.XII.)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Wskaźniki monitorujące Strategię rozwoju województwa – PODKARPACKIE 2020 dla priorytetu KULTURA I DZIEDZICTWO KULTUROWE
[34] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.)
Aktualizacja wskaźników „Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2020”"
