4.3.1. DOTYCHCZASOWE – KONWENCJONALNE – ŹRÓDŁA ENERGII ORAZ ZASOBY GAZU ZIEMNEGO
Teren województwa podkarpackiego zasilany jest energią elektryczną z Krajowego Systemu Elektroenergetycznego liniami o napięciu 400 kV i 220 kV zarządzanymi przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A.. Energia elektryczna dostarczana jest do głównych węzłów energetycznych, które zlokalizowane są m.in. w Widełce, Boguchwale, Iskrzyni i Chmielowie. System linii o napięciu 400 kV stanowią: Połaniec – Widełka, Połaniec – Tarnów, Widełka – Tarnów, Widełka – Krosno. Linie wysokich napięć 110 kV i Główne Punkty Zasilania stanowią sieć rozdzielczo – dystrybucyjną i zarządzane są przez Operatorów Systemu Dystrybucyjnego, którymi na terenie województwa podkarpackiego są: PGE Dystrybucja S.A. Oddział Rzeszów, PGE Zamojska Korporacja Energetyczna i ENION GRUPA TAURON Spółka Akcyjna.
Mapa 68. Obszary działania Zakładów Energetycznych na terenie województwa podkarpackiego
Źródło: Podkarpacka Agencja Energetyczna Sp. z o.o., Strategia Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii w Wojewódzkie Podkarpackim, 2011r. (Uwaga PGE Rzeszowski Zakład Energetyczny – obecnie PGE Dystrybucja S.A. Oddział Rzeszów).
Wykorzystywana w województwie konwencjonalna energia elektryczna jest wytwarzana w elektrociepłowni Rzeszów, elektrowni Stalowa Wola oraz pochodzi spoza województwa, przesyłana poprzez zespół stacji redukcyjnych w Tarnowie. Niewielkimi źródłami energii elektrycznej są elektrociepłownie, wytwarzające oprócz ciepła energię elektryczną. Są nimi elektrociepłownie w Rzeszowie i Nowej Sarzynie oraz elektrociepłownie działające w większych zakładach przemysłowych.
W województwie podkarpackim znajdują się także inne ważne elementy krajowego systemu elektroenergetycznego, takie jak: stacja redukcyjna znajdująca się na terenie gminy Boguchwała 220/1 10 730 715 kV, która zasilana jest linią o napięciu 220 kV z Chmielowa k. Tarnobrzega oraz linią 110 kV z Elektrowni Stalowa Wola S.A.. Przez województwo podkarpackie przebiega także linia 400 kV Widełka – Krosno, która stanowi część Krajowego Systemu Elektroenergetycznego największych napięć.
Stacje transformatorowe znajdujące się na terenie województwa są zazwyczaj napowietrznymi stacjami słupowymi z transformatorami o mocy 50-250 kVA.
W skład systemu elektroenergetycznego województwa podkarpackiego wchodzi jedyna w Polsce linia o napięciu 750 kV o długości 114 km, relacji Rzeszów – Ukraina, Elektrownia Jądrowa "Chmielnicka". Jest to linia, która w przypadku działania, umożliwiałby przesył energii elektrycznej z Ukrainy.
Przez województwo podkarpackie przebiega również linia o napięciu 400 kV, która umożliwia połączenie ze Słowacją (Iskrzynia – Lemesany).
Właścicielem linii przesyłowych są Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A. (PSE - Operator).
Teren województwa podkarpackiego obejmuje blisko 40% ogólnokrajowych złóż gazu ziemnego. W regionie Karpat oraz Przedgórza znajduje się największe polskie złoże gazu ziemnego „Przemyśl”, które eksploatowane jest od lat 70-tych XX wieku. W 2005 r. wydobycie gazu z regionu Karpat wyniosło 36,9 mln m³, a w regionie Przedgórza 1 688,34 mln m³.
Złoża gazu ziemnego na terenie województwa podkarpackiego są intensywnie eksploatowane. Aktualnie, PGNiG Oddział w Sanoku, który jest jednym z lideróww dziedzinie eksploatacji gazu ziemnego oraz jego podziemnym magazynowaniu, wydobywa gaz z około 700 odwiertów.
Mapa 69. Infrastruktura techniczna - gazownictwo
Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie
PGNiG SA – Oddział w Sanoku, dostarczający około 45% krajowego wydobycia wysokometanowego gazu ziemnego, oprócz podstawowej działalności związanej z eksploatacją złóż gazu ziemnego i ropy naftowej prowadzi także Podziemne Magazynowanie Gazu (PMG). Magazyny te utworzone są w wyeksploatowanych złożach gazu ziemnego. Są nimi: PMG Husów - 400 mln m3, PMG Strachocina - 330 mln m3, PMG Swarzów - 90 mln m3, PMG Brzeźnica - 65 mln m3. Magazynowanie gazu w podziemnych zbiornikach stanowi rezerwę strategiczną i w dużym stopniu wpływa na niezależność energetyczną naszego państwa.
Mapa 70. Rozmieszczenie podziemnych magazynów gazu
Źródło: http://www.pgnig.pl/osm
Województwo podkarpackie jest również obszarem, przez który przesyłany jest do pozostałych regionów Polski, gaz ziemny importowany z Federacji Rosyjskiej oraz Ukrainy.
Mapa 71. System przesyłowy gazu
Źródło: Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.
Gęstość sieci gazowej województwa jest jedną z najwyższych w Polsce, większą gęstością charakteryzują się jedynie województwa małopolskie i śląskie.
W ramach Krajowego Systemu Przesyłowego, którego zarządzającym jest Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A., przez teren województwa przebiegają dwa układy magistralne systemu gazu ziemnego wysokometanowego:
; magistrala południowa na trasie Hermanowice – Jarosław - Podgórska Wola – Tworzeń – Odolanów,
; magistrala północna na trasie Jarosław – Wronów – Rembelszczyzna – Hołowczyce – Gostyń – Odolanów.
W ramach wyżej wymienionych układów magistralnych znajdują się sieci gazociągów wysokiego ciśnienia wraz z tłoczniami gazu, węzłami systemowymi oraz stacjami gazowymi. System gazociągów wysokiego ciśnienia i podwyższonego ciśnienia o znaczeniu regionalnym wraz ze stacjami redukcyjno – pomiarowymi I0 i II0 oraz siecią rozdzielczą, zabezpiecza potrzeby województwa.
Przez teren województwa przebiega także sześć głównych gazociągów wysokoprężnych przesyłających gaz ziemny. Szacuje się, że przesył surowca gazociągami pokrywa około 20% krajowego zapotrzebowania."
Wytwarzanie ciepła w województwie podkarpackim odbywa się obecnie w elektrociepłowniach, ciepłowniach oraz 931 kotłowniach komunalnych, przemysłowych
i osiedlowych (585 kotłowni w roku 2007). System produkcji ciepła w województwie korzysta głównie z paliw kopalnych w postaci węgla kamiennego oraz gazu ziemnego wysokometanowego.
Główni producenci ciepła w województwie podkarpackim to duże elektrociepłownie takie jak: PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Oddział Elektrociepłownia Rzeszów (EC), TAURON Wytwarzanie S.A. – Oddział Elektrownia Stalowa Wola, Elektrociepłownia Nowa Sarzyna
i Elektrociepłownia Mielec.
Mapa 72. Infrastruktura techniczna - ciepłownictwo w województwie podkarpackim
Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie
4.3.2. ENERGIA I ZWIĘKSZANIE EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ
Jednym z największych wyzwań, przed którymi stoi Polska, jest pogodzenie wzrostu gospodarczego z dbałością o środowisko. Jest to szczególnie istotne w kontekście zmian zachodzących w światowej gospodarce, związanych z dążeniem do wzrostu poziomu życia obywateli, koniecznością efektywnego wykorzystania zasobów naturalnych oraz potrzebą zmian wzorców produkcji i konsumpcji.
Elementem wyróżniającym krajową gospodarkę na tle gospodarek unijnych, jest kwestia efektywności energetycznej. W ciągu ostatnich 20 lat Polska dokonała dużego postępu w tej dziedzinie, jednak nadal energochłonność pierwotna PKB Polski, wyrażona w cenach stałych (rok bazowy to 2005) oraz parytecie siły nabywczej jest wyższa o 25% od średniej europejskiej.
Zagwarantowanie wysokiej jakości życia obecnym i przyszłym pokoleniom przy racjonalnym korzystaniu z dostępnych zasobów to podstawowy warunek zrównoważonego rozwoju. Takie podejście ma charakter dominujący w międzynarodowych stosunkach gospodarczych, a w ostatnich latach koncentruje się na konieczności transformacji systemów społeczno – gospodarczych w kierunku tzw. ”zielonej gospodarki”.
Kwestią kluczową dla jakości życia ludzi i funkcjonowania gospodarki są stabilne, niczym nie zakłócone dostawy energii. Wykorzystanie zasobów energetycznych nie pozostaje jednak obojętne dla środowiska, zatem prowadzenie skoordynowanych działań w obszarze energetyki i środowiska jest nie tylko wskazane, ale i konieczne.
Realizacja zobowiązań unijnych w zakresie wykorzystywania energii odnawialnej wymaga produkcji energii pierwotnej z OZE na poziomie ok. 31 TWh w 2020 r. Popularnym trendem, dotyczącym odnawialnych źródeł energii, jest ich lokalizowanie blisko odbiorcy, co znacznie poprawia efektywność wykorzystania energii (generacja rozproszona).
Obecny charakter polskiej energetyki zdeterminowały decyzje lokalizacyjne mocy wytwórczych podjęte w latach 50 i 60 XX w. Elektrownie zlokalizowano głównie na południu i w centrum kraju, co wpływa negatywnie na stabilność zasilania w regionach północnych i wschodnich. W ujęciu przestrzennym polską energetykę charakteryzuje więc zdecydowana nierównomierność.
Takie rozłożenie mocy wytwórczych powoduje, że kluczową kwestią dla bezpieczeństwa energetycznego regionów staje się stan techniczny mocy wytwórczych oraz gęstość i stan techniczny sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Blisko 77% wszystkich urządzeń wytwarzających energię ma ponad 20 lat, a 45% ma ponad 30 lat.
Majątek sieci przesyłowych 8 elektroenergetycznych także jest zaawansowany wiekowo. W 2011 r. więcej niż 30 lat miało: 80% linii o napięciu 220 kV, 23% linii o napięciu 400 kV i 38% transformatorów, w przedziale 20-30 lat znajdowało się 19% linii 220 kV, 56% linii 400 kV i 34% transformatorów, natomiast mniej, niż 20 lat, miało 1% linii o napięciu 200 kV, 21% linii o napięciu 400 kV i 28% transformatorów. W 2011 r. stopień zamortyzowania majątku sieci dystrybucyjnych wynosił ponad 25%, lecz jego wartość księgowa w związku z restrukturyzacją sektora elektroenergetycznego była kilka razy przeszacowywana. Stan techniczny sieci dystrybucyjnych jest więc zróżnicowany, jednak zauważalne są problemy z utrzymaniem parametrów energii elektrycznej na terenach wiejskich (długie ciągi sieci niskiego napięcia). Problemem są także straty sieciowe energii – 8,2% przy średniej dla EU-15 – 5,7%).
Stan techniczny linii energetycznych wpływa negatywnie na bezpieczeństwo energetyczne kraju (zwłaszcza terenów wiejskich), co niekorzystnie oddziałuje także na rozwój regionów. Obszarami najbardziej niedoinwestowanymi w zakresie infrastruktury energetycznej są: Pomorze, Warmia i Mazury (co jednocześnie osłabia potencjał tych regionów związany z możliwością wykorzystania znacznych zasobów wiatru) oraz województwa Polski Wschodniej.
Infrastruktura ciepłownicza w Polsce (źródła wytwarzania, sieci ciepłownicze) jest bardzo zróżnicowana pod względem technicznym i ekonomicznym. W 2010 r. całkowita moc cieplna zainstalowana u koncesjonowanych wytwórców ciepła wynosiła 59 263,5 MW, a osiągalna – 58 097,7 MW. Struktura paliw zużywanych do produkcji ciepła od 2002 r. ulega niewielkiej, ale stopniowej zmianie, nadal jednak podstawowym źródłem ciepła są w polskich warunkach paliwa stałe.
Dążenie do wzrostu efektywności energetycznej oraz redukcji gazów cieplarnianych zwiększa wydajność, efektywność oraz innowacyjność nowych produktów. Wprowadzone zostaną na rynek nowe paliwa III i IV generacji produkowane z OZE, które będą jeszcze wydajniejsze i czystsze niż obecnie stosowane, a także zmniejszą uzależnienie UE od ropy naftowej w transporcie. Należy przypuszczać, że w sektorze motoryzacji obserwować będziemy rewolucję technologiczną związaną
z wprowadzaniem niskoemisyjnych samochodów stosownie do zaostrzających się wymogów UE.
Wyzwaniem będzie także Dyrektywa (2000/53/WE) w sprawie pojazdów wycofywanych z eksploatacji, która zwiększa odpowiedzialność środowiskową producentów samochodów w okresie poeksploatacyjnym.
Coraz częstsze jest też planowanie urbanistyczne miast dążące do wzrostu efektywności energetycznej oraz wykorzystania „zielonej energii”. W budynkach użyteczności publicznej wykorzystuje się coraz powszechniej energię słoneczną, a projektowane są już pierwsze budynki ogrzewane ludzkim ciepłem. Innowacje technologiczne zmierzają do projektów miast bezodpadowych o zerowej emisji dwutlenku węgla, tak jak budowane od 2006 r. miasto Masdar City, które ma zostać oddane do użytku w 2016 r. na pustyni w emiracie Abu Dhabi.
Dynamicznie rozwija się również rolnictwo energetyczne, które zwiększy wykorzystanie odpadów naturalnych, a także doprowadzi do większego wykorzystania nieużytków rolnych. Systematycznie zwiększa się produkcja roślin do celu uzyskania biopaliw.
Polska na tle państw Unii Europejskiej charakteryzuje się zbyt dużym w stosunku do osiąganych wyników zużyciem energii oraz surowców do wytwarzania PKB. Stosownie do Dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowej wytwarzanej energii i usług energetycznych, która weszła w życie 17 maja 2006 r. Polska zobowiązana jest do podejmowania działań zwiększających efektywność energetyczną. Dyrektywa zakłada nałożenie celu indykatywnego na państwa członkowskie w wysokości 9% oszczędności energii do 2016 r. w stosunku do 2007 r. Jednocześnie przyjęty został krótkoterminowy cel indykatywny wynoszący 2% efektywności energetycznej
do 2010 r.
Niemniej stosownie do wprowadzanych obecnie przepisów unijnych należy się spodziewać wzrastającej efektywności energetycznej w gospodarstwach domowych, do czego przyczynią się wymiany żarówek elektrycznych, lodówek, pralek, zmywarek, telewizorów, itp. Należy również spodziewać się znaczącego wzrostu efektywności energetycznejw transporcie. Obecna struktura zużycia energii w transporcie wskazuje, że najwięcej, bo blisko 94% energii zużywana jest
w drogowym. W latach 1990-2007 obserwuje się stały wzrost zużycia paliw w transporcie drogowym, w średnim tempie rocznym na poziomie 5%. Spowodowane jest to zwiększającą się liczbą samochodów na polskich drogach oraz większą liczbą przejazdów i usług transportowych z wykorzystaniem transportu drogowego.
Zwiększenie efektywności energetycznej oraz zmniejszenie strat przesyłowych będzie można uzyskać dzięki wprowadzeniu inteligentnych systemów pomiarowych oraz docelowo inteligentnych sieci. Inteligentne systemy pomiarowe tzw. smart metering wprowadzaIII pakiet liberalizacji rynku energii oraz gazu. Zakłada ona, że blisko 80% odbiorców końcowych w krajach UE powinno mieć dostęp do 2020 r. do inteligentnych systemów pomiarowych. Wdrożenie tych rozwiązań z pewnością ułatwi rozwój kogeneracji rozproszonej oraz lokalne przyłączanie odnawialnych źródeł energii. Docelowo rozwinięcie inteligentnych systemów może przyczynić się do rozwoju elektronicznego transportu.
Zdaniem URE oszczędności, jakie można uzyskać z wprowadzenia inteligentnych systemów sięgają 20 mld zł. Technologie zdalnego odczytu liczników umożliwią klientom zdobywanie informacji bieżącego użycia energii w systemie „online”. Problemem pozostaje sposób transmisji danych, które oprócz specjalnej infrastruktury informacyjnej mogą być przesyłane poprzez GPRS, PLC, WiFi.
Należy przypuszczać, że w pierwszej kolejności inteligentnymi sieciami mogą zainteresować się podmioty przemysłowe oraz spółki obracające energią. Zainteresowanie indywidualnych odbiorców ze względu na dodatkowe koszty może być początkowo niskie. Stosownie do danych podanych przez URE przeciętny odbiorca może zyskać rocznie około 100 zł, z kolei sama sieć może dać oszczędność rzędu 1,6-2 GW.
Zrealizowanie we Włoszech inwestycji w inteligentne sieci łączące 32 mln odbiorców ma zwrócić się w przeciągu 4 lat. Wprowadzenie inteligentnych liczników oraz inteligentnych sieci przesyłowych przyczyni się do zmniejszenia energochłonności oraz emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Działanie będzie zatem miało pozytywny efekt środowiskowy.
Wykres 231. Integracja wszystkich użytkowników do inteligentnej sieci
Źródło: Podkarpacka Agencja Energetyczna
Integrację użytkowników inteligentnej sieci ilustruje powyższy schemat.
Wskaźnik strat energii elektrycznej w % dostawców energii w województwie podkarpackim w 2012 r. wyniósł:
1) 4,61% - PGE Dystrybucja S.A. Oddział Rzeszów (75% pow. woj.),
2) 6,32% - PGE Dystrybucja S.A. Oddział Zamość (20% pow. woj.),
3) 5,49% - TAURON Dystrybucja Oddział Tarnów
Wskaźniki strat energii elektrycznej w % dostawców energii elektrycznej w województwie podkarpackim w 2013 r. wyniósł:
1) 4,58% - PGE Dystrybucja S.A. Oddział Rzeszów (75% pow. woj.),
2) 6,47% - PGE Dystrybucja S.A. Oddział Zamość (20% pow. woj.),
3) 5,57% - TAURON Dystrybucja Oddział Tarnów
Wskaźniki strat energii elektrycznej w % dostawców energii elektrycznej w województwie podkarpackim w 2014 r. wyniósł:
1) 4,55% - PGE Dystrybucja S.A. Oddział Rzeszów (75% pow. woj.),
2) 6,56% - PGE Dystrybucja S.A. Oddział Zamość (20% pow. woj.),
3) 5,14% - TAURON Dystrybucja Oddział Tarnów
4.3.3. ENERGETYKA WYKORZYSTUJĄCA ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII (OZE)
Celem określonym w strategii Europa 2020 jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii do 20% w Unii Europejskiej. Cele dla poszczególnych krajów zostały wskazane w dyrektywie 2009/28/WE. W 2008 r. Unia Europejska osiągnęła połowę wartości wskaźnika dyrektywowego – 10,4% udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii, z czego dla poszczególnych celów to: w zużyciu energii cieplnej – 11,8%, energii elektrycznej – 17% oraz paliwach w transporcie – 3,4%. W przypadku Polski udział OZE w całkowitym zużyciu energii wyniósł 7,9% wobec celu 15% dla roku 2020.
Oprócz konwencjonalnych źródeł wytwarzania energii elektrycznej i ciepła na terenie województwa podkarpackiego funkcjonują urządzenia wykorzystujące energię ze źródeł odnawialnych, tj. potencjał wód płynących, energię wiatrową, słoneczną, a także pochodzącą z biogazu i biomasy.
Mapa 73. Zasoby energii odnawialnej województwa podkarpackiego na tle Polski
Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012
Województwo podkarpackie posiada dobre warunki naturalne do rozwoju infrastruktury odnawialnych źródeł energii. Potencjał ten jest w największym stopniu wykorzystywany przez elektrownię szczytowo-pompową w Solinie o mocy blisko 198,6 MW i produkcji rocznej
112 GWh.
Tabela 17. Zestawienie elementów infrastruktury energetycznej związanej z odnawialnymi źródłami energii elektrycznej w woj. podkarpackim wg stanu na 31.12.2011 r.
Źródło: Urząd Regulacji Energetyki
Wiodącą rolę w produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w województwie podkarpackim, poza PGE Energia Odnawialna S.A. Oddział Zespół Elektrowni Wodnych „Solina – Myczkowce (elektrownia wodna szczytowo – pompowa), odgrywa Tauron Wytwarzanie S.A. Oddział Elektrownia Stalowa Wola w Stalowej Woli, który w wyniku współspalania i spalania biomasy leśnej i rolniczej produkuje energię odnawialną.
Mapa 74. Produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych – województwo podkarpackie na tle kraju
Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012
Ze wszystkich źródeł biomasy na terenie województwa podkarpackiego w największym stopniu wykorzystywane jest drewno oraz rzepak. Natomiast, niewiele stosuje się innych roślin energetycznych oraz słomy, biogazu wysypiskowego i biogazu z oczyszczalni ścieków. Nie wykorzystuje się siana, biogazu rolniczego i biogazu ze ścieków przemysłowych.
• Biomasa leśna (drzewna)
Na cele energetyczne wykorzystywane są następujące gatunki drewna: drewno średniowymiarowe, papierówka, drewno opałowe, drewno mało wymiarowe, pozostałości zrębowe.
• Biomasa rolnicza (słoma i siano)
W ostatnich latach w rolnictwie występuje coraz mniejsze zapotrzebowanie na słomę, co jest wynikiem spadku produkcji zwierzęcej (głównie bydła i owiec) oraz jej sporadycznym wykorzystywaniem na cele paszowe, ze względu na zwiększającą się corocznie powierzchnię nieużytkowanych łąk. Nadwyżka słomy i siana może być wykorzystana jako biomasa.
W województwie podkarpackim biogaz nie jest aktualnie produkowany i wykorzystywany na szerszą skalę.
Mapa 75. Biogaz z produkcji rolnej i oczyszczalni ścieków
Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie
Do grupy biopaliw płynnych zaliczamy: bioetanol, biometanol, oleje roślinne, biodiesel i biooleje. Spośród tej grupy największe znaczenie ma bioetanol, do produkcji, którego głównym surowcem są: kukurydza, pszenica i żyto.
Według danych GUS na terenie województwa, spośród roślin oleistych wykorzystywanych do produkcji biopaliw, największy areał zajmuje rzepak.
Mapa 76. Energia odnawialna – biopaliwa w województwie podkarpackim
Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie – 2011 r.
Ze wszystkich źródeł „biomasy stałej” w województwie podkarpackim w największym stopniu wykorzystywane są niezanieczyszczone odpady drzewne pochodzące z przemysłu drzewnego i gospodarki leśnej. W ostatnim okresie obserwuje się wzrost zużycia biomasy w stanie nieprzetworzonym i przetworzonym (brykiety i pelety) z odpadów roślinnych z rolnictwa i z przemysłu przetwórstwa spożywczego. Wykorzystywane są głównie regionalne zasoby biomasy.
Istnieje szereg niewielkich instalacji współspalających biomasę, odpady roślinne z rolnictwa i leśnictwa, z przemysłu przetwórstwa spożywczego, korka, niezanieczyszczonego drewna, w celu odzyskania zawartej w nich energii cieplnej.
Przy 10% udziale wagowym paliwa biomasowego w procesach spalania, sektor ten może stać się kluczowym OZE w województwie podkarpackim.
W województwie podkarpackim wg stanu na dzień 31.12.2011 r. istniało 18 elektrowni wiatrowych, które zostały podłączone do sieci energetycznej, a ich łączna moc wzrosła do ponad 52 MW . Dane URE wskazują, że zmieniła się struktura powstających elektrowni wiatrowych, budowane są turbiny o większej mocy. Widoczny jest również rozwój małej energetyki wiatrowej na potrzeby osób prywatnych.
Mapa 77. Energetyka wiatrowa w województwie podkarpackim
Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie
Na początku 2012 roku zidentyfikowano 18 funkcjonujących elektrowni wodnych, kilka projektowanych i jedną w trakcie realizacji (hydroelektrownia na Wisłoku w Rzeszowie). Cześć z nich to hydroelektrownie o mocy zaledwie kilkudziesięciu kW, w których wytwarzana energia, zużywana jest na miejscu. Ze względu na zainstalowaną moc, zdecydowana większość to tzw. małe elektrownie wodne o mocy do 5 MW. Należą do nich m.in. hydroelektrownie w Wilczej Woli, Żołyni, Krempnej, Sieniawie, Radawie oraz w Nienowicach współpracujące z siecią dystrybucyjną średniego napięcia. Moc zainstalowaną w małych elektrowniach wodnych szacuje się na ok. od 1,3 do kilku MW.
Do dużych elektrowni wodnych zalicza się Zespół Elektrowni Wodnych Solina – Myczkowce na rzece San (moc 200MW – Solina i 8,2MW – Myczkowce).
Mapa 78. Energetyka wodna w województwie podkarpackim
Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie
Rzeką o największym potencjale energetycznym jest rzeka San oraz w znacznie mniejszym stopniu Wisłoka i Wisłok. Istniejące małe sztuczne spiętrzenia, których najwięcej znajduje się na rzekach: Wisłoka, Wisłok i Mleczka, mogą być wykorzystane w celach energetycznych. Według danych Urzędu Regulacji Energetyki z 31.12.2011 r. w województwie podkarpackim istniało w sumie 12 elektrowni wodnych przepływowych o mocy łącznej 9,78 MW, wytwarzających i sprzedających energię elektryczną do sieci.
Występujące w województwie korzystne warunki naturalne, tj. duże prędkości przepływu wody w rzekach i potokach oraz korzystne wysokości spadku wód, sprzyjają lokalizacji tego typu inwestycji. Ograniczenia lub zakazy umiejscowienia obiektów energetyki wodnej dotyczą obszarów, na których realizacja tego typu obiektów jest sprzeczna z ustaleniami celów środowiskowych dla jednolitych części wód i obszarów chronionych, zawartych w planach gospodarowania wodami na obszarze dorzecza.
W istniejących obecnie warunkach technicznych pozyskiwania i wykorzystywania złóż geotermalnych, najbardziej uzasadniona jest eksploatacja wód, których temperatura jest wyższa, niż 60°C. Jednak, płytkie występowanie wód – do 1000 metrów, duża wydajność – ponad 200 m3/h, mała mineralizacja – do 3 g/dm3 i korzystne warunki wydobywania, wskazują również na celowość eksploatacji złóż geotermalnych, w których temperatura wody jest niższa niż 60°C.
Dotychczasowe postępy w ramach inwestycji geotermalnych wskazują, że zdecydowanie częściej wody o podwyższonej temperaturze wykorzystuje się na potrzeby ogrzewania konkretnych obiektów (ośrodki sportu i rekreacji – baseny, wodne parki, hotele i kurorty). Nie jest jednak opłacalne wykorzystywanie tych źródeł na cele grzewcze dla miast.
Mapa 79. Temperatury zasobów geotermalnych Polski na głębokości 3 000 m
Źródło: http://www.pga.org.pl
Obecnie w województwie podkarpackim nie ma instalacji wykorzystujących potencjał wód geotermalnych. Północna część województwa podkarpackiego leży na obszarze zwanym Zapadliskiem Przedkarpackim, natomiast część południowa na obszarze Karpat Fliszowych. Zapadlisko Przedkarpackie zbudowane jest ze skał o bardzo dużej miąższości, sięgającej ponad 2 km, a temperatury wody geotermalnej w Zapadlisku Przedkarpackim wahają się w granicach od 25 do 60°C. Zasoby geotermalne zostały oszacowane na ponad 361 km3 wód zawierających energię cieplną równoważną 1 555 mln tpu (tona paliwa umownego).
W województwie podkarpackim miały miejsce liczne odwierty wykonywane w celu poszukiwania ropy naftowej i gazu ziemnego, które można zaadoptować do celów geotermalnych. Jednak żaden z istniejących odwiertów nie został dotąd poddany eksploatacji jako źródło energii geotermalnej. Mimo wszystko pozyskiwanie energii (niskiej entalpii) z wnętrza ziemi, staje się coraz bardziej popularne, co uwidacznia się w ilości montowanych pomp ciepła, służących do podgrzewania zarówno domów mieszkalnych, jak i budynków użyteczności publicznej.
Mapa 80. Geotermia w województwie podkarpackim
Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie
Najważniejszym uwarunkowaniem lokalizacji instalacji solarnych są właściwości promieniowania słonecznego, które zależą od położenia geograficznego i klimatu. Warunki te na obszarze całego województwa są prawie identyczne. Roczne sumy nasłonecznienia przekraczają 1 000 KWh/m2, natomiast różnice przestrzenne rocznego nasłonecznienia nie są duże. Pozwala to na stwierdzenie, że całe województwo ma stosunkowo dobre warunki solarne. Natomiast najkorzystniejsze warunki występują w południowo ‐ zachodniej części województwa.
Mapa 81. Energia odnawialna – warunki solarne
Źródło: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie
Energia słoneczna w coraz szerszym zakresie wykorzystywana jest w budownictwie. Województwo podkarpackie należy do czołówki województw, w których roczna sprzedaż kolektorów słonecznych należy do największych w kraju (11,6% udziału w krajowym rynku sprzedaży kolektorów słonecznych – 3 miejsce w kraju). Kolektory słoneczne są jedną z najbardziej rozpowszechnionych technologii OZE, wykorzystywanych na terenie województwa, głównie do podgrzewania ciepłej wody. W mniejszym stopniu służą do wspomagania systemu grzewczego w budynkach, gdyż ilość energii wytwarzanej przez urządzenia solarne, nie jest w stanie pokryć w 100% zapotrzebowania na energię potrzebną do ogrzewania domów (efektywnie można wykorzystać tylko 30 – 50% rocznego promieniowania słonecznego). Najbardziej opłacalnym jest stosowanie kolektorów słonecznych w obiektach o dużym i ciągłym zużyciu wytworzonego ciepła tj.: szpitale, domy opieki społecznej, szkoły z basenami, internaty, baseny i obiekty sportowe. Wykorzystywanie energii słonecznej jest zalecane na obszarach objętych różnego rodzaju formami ochrony przyrody.
W 2011 r. na podstawie danych GUS w województwie podkarpackim udział OZE w produkcji energii elektrycznej ogółem wyniósł 11,10%. Największy udział OZE
w produkcji energii elektrycznej zanotowano w województwie warmińsko-mazurskim (70,60%) i w województwie kujawsko-pomorskim (60,50%), najmniejszy w województwie łódzkim (1,30%). Średnia dla całego kraju wyniosła 8,00%.
Wykres 232. Udział OZE w produkcji energii elektrycznej ogółem w 2011 r. (%)
W latach następnych latach udział OZE w produkcji energii elektrycznej ogółem w większości województwa wzrastał. W podkarpackim w 2012 r. wynosił 12,9%, a w 2013 r. 16,1%.
Wykres 233. Udział OZE w produkcji energii elektrycznej ogółem w 2011, 2012 i w 2013 r. (%)
Opracowanie własne na podstawie GUS/BDL
Na podstawie danych Podkarpackiej Agencji Energetycznej w 2011 r. w województwie podkarpackim 10,0% (wartość szacunkowa) gmin posiadało plany zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. W 2012 r. w województwie podkarpackim odsetek gmin posiadających plany zaopatrzenia w ciepło, energię elektrycznąi paliwa gazowe wynosił 6%. W kolejnych latach odsetek ten zwiększał się i wynosił w 2013 r. 19%, a w 2014 r. 28,3% gmin.
4.3.4. WSPÓŁPRACA NA RZECZ INNOWACYJNYCH ROZWIĄZAŃ W ZAKRESIE ALTERNATYWNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII
Jednym z przedsięwzięć realizujących cele strategii Europa 2020, w szczególności odnoszące się do rozwoju gospodarki niskoemisyjnej, są - na poziomie regionalnym - m.in. inwestycje w zrównoważoną infrastrukturę, w tym energooszczędne budynki (nie tylko użyteczności publicznej i komercyjne, ale także mieszkalne, w tym jednorodzinne), czy też projekty dotyczące zrównoważonego transportu. Stworzenie dogodnych warunków ekonomicznych do przeprowadzania termomodernizacji może w znacznym stopniu poprawić stan powietrza w miastach i miasteczkach, zwłaszcza w okresie zimowym.
Zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych oraz budowa budynków o niemal zerowym zużyciu energii może w znacznym stopniu zredukować zależność krajów członkowskich od importu paliw, co ma istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii.
W warunkach województwa podkarpackiego innowacyjność technologiczną sektora OZE przedstawia końcowy raport z badań Foresight priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa podkarpackiego opracowany przez Politechnikę Rzeszowską pod redakcją Leszka Woźniaka. Spośród perspektywistycznych technologii infrastruktury, ochrony środowiska oraz energetyki mających pozytywny wpływ na rozwój regionu wymieniono w badaniu: technologie pozwalające na produkcję tanich urządzeń solarnych generujących ciepłą wodę w budynkach mieszkalnych i przemysłowych, technologie pozwalające na przetwarzanie ciepłej wody kolektorów słonecznych w prąd elektryczny, technologie pozwalające na zwiększenie zdolności magazynowania ciepła uzyskiwanego z paneli słonecznych, technologie do produkcji aktywnych powłok generujących prąd elektryczny z promieniowania słonecznego – mające zastosowanie na dachach i elewacjach budynków oraz karoseriach samochodów, technologie wykorzystujące metabolizm roślin lub drobnoustrojów do produkcji elektryczności w gospodarstwach domowych i zakładach przemysłowych, technologie produkcji gazu w procesach kompostowania materii organicznej wykorzystywane w gospodarstwach domowych, technologie instalacji geotermalnych. Zastosowanie technologii przyczyni się do redukcji zanieczyszczenia środowiska naturalnego, zwiększenia efektywności energetycznej, poprawy jakości i standardów życia w województwie, zwiększenia liczby miejsc pracy na obszarach wiejskich, ograniczenia strat przesyłowych energii, zwiększenia uniezależnienia się od surowców kopalnych oraz odpowiedniego gospodarowania odpadami do celów energetycznych.
Wskaźniki monitorujące Strategię rozwoju województwa – PODKARPACKIE 2020 dla priorytetu BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE I RACJONALNE WYKORZYSTANIE ENERGII
*Obowiązek wynika z Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne – art. 17-20
Aktualizacja wskaźników „Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2020”
