2.4.1. BIEDA I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE W WOJEWÓDZTWIE
Województwo podkarpackie należy do województw o najwyższym stopniu zagrożenia ubóstwem. Wskaźnikami pozwalającymi określić jego stopień są przede wszystkim: granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji), relatywna granica ubóstwa oraz ustawowa granica ubóstwa.
Wykres 86. Odsetek mieszkańców Polski żyjący w 2012 r. poniżej granicy ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji), relatywnej granicy ubóstwa, ustawowej granicy ubóstwa (%)
Opracowanie własne na podstawie: Ubóstwo w Polsce w świetle badań GUS, Warszawa 2013
Podstawę wyznaczania granicy ubóstwa skrajnego stanowi szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS) minimum egzystencji.
Minimum egzystencji (zwane także minimum biologicznym) jest modelem zaspokajania potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na bardzo niskim poziomie. Koszyk minimum egzystencji uwzględnia bowiem jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a konsumpcja niższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia (GUS).
W 2010 r. osoby w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji) stanowiły średnio w kraju 5,8%. W kolejnym roku wartość tego wskaźnika wzrosła do 6,8%. W 2012 r. utrzymała się na poziomie roku 2011. Najtrudniejsza sytuacja pod względem % osób poniżej granicy ubóstwa skrajnego została zarejestrowana w województwie warmińsko – mazurskim (odpowiednio: 2010 - 9,9%, 2011 - 11,4%, 2012 - 13,5%). Najmniej osób w takich gospodarstwach zarejestrowano w opolskim (3,6%) i łódzkim (3,9%). W województwie podkarpackim w 2010 r. żyło 5,7% osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji). Wskaźnik ten był korzystniejszy, niż w kraju oraz najbardziej korzystny wśród województw Polski Wschodniej, plasując województwo na 8 miejscu w skali Polski za wszystkimi pozostałymi województwami Polski Wschodniej, oraz pomorskim, kujawsko-pomorskim i wielkopolskim.
W roku 2011 pogorszenie sytuacji nastąpiło również w województwie podkarpackim. Zanotowano w tym roku wzrost do 7,1% osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego (9 miejsce w kraju – dodatkowo za województwem zachodniopomorskim). Rok 2012 przyniósł w województwie podkarpackim niewielką poprawę. Spadł nieznacznie % osób poniżej granicy ubóstwa skrajnego (do 7,0%) co dało8 miejsce w skali kraju, jednakże była to nadal wyższa wartość wskaźnika, niż ogółemw kraju.
Wykres 87. Procentowy udział osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji)
Opracowanie własne na podstawie: Ubóstwo w Polsce w świetle badań GUS, Warszawa 2013
Relatywna granica ubóstwa to 50% średnich miesięcznych wydatków (w tym wartość artykułów otrzymanych nieodpłatnie oraz pobranych z indywidualnego gospodarstwa rolnego (działki), bądź z prowadzonej działalności na własny rachunek) ogółu gospodarstw domowych (GUS).
W 2010 r. w Polsce 17,4% osób w gospodarstwach domowych żyło poniżej relatywnej granicy ubóstwa. W kolejnych latach wartość tego wskaźnika nieznacznie spadła: odpowiednio do 16,9% w 2011 r. oraz do 16,3% w 2012 r. W województwie podkarpackim we wszystkich tych latach zanotowano więcej, niż średnio w kraju % osób żyjących poniżej relatywnej granicy ubóstwa. Dla 2010 r. było to 19,8% (6 miejsce w kraju, najwięcej 27,3% - lubelskie), w 2011 r. zanotowano wzrost do 21,6% (5 miejsce w kraju, najwięcej 26,3% - świętokrzyskie), a w 2012 r. nieznaczny spadek do 20,7% (nadal 5 miejsce w kraju, najwięcej warmińsko-mazurskie - 24,7%). Najmniej osóbw gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej relatywnej granicy ubóstwa występowało w 2010 r. w województwie mazowieckim (11,7%), a w pozostałych latach w opolskim (odpowiednio: w 2010 r. - 10,2%, w 2011 r. - 9,9%).
Wykres 88. Procentowy udział osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej relatywnej granicy ubóstwa
Opracowanie własne na podstawie: Ubóstwo w Polsce w świetle badań GUS, Warszawa 2013
Wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym w 2011 r. na podstawie danych GUS-BDL, (określony po uwzględnieniu w dochodach transferów społecznych, jest to procent osób, których dochód ekwiwalentny jest niższy od granicy ubóstwa ustalonej na poziomie 60% mediany rocznych ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji w danym kraju), wynosił dla województwa podkarpackiego 21,1%. Był to jeden z najwyższych wskaźników w kraju. Większe zagrożenie ubóstwem relatywnym, niż w województwie podkarpackim, występowało jedynie w województwie świętokrzyskim (25,50%), lubuskim (25,10%) i najwyższe w lubelskim (31,30%). Średnia dla całego kraju wyniosła 17,70%.
Wykres 89. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym w 2011 r. (%)
Ustawowa granica ubóstwa, to kwota która zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej (GUS).
W gospodarstwach domowych poniżej ustawowej granicy ubóstwa w 2010 r. znajdowało się w naszym kraju średnio 7,4% osób. Odsetek ten zmalał w 2011 r. do 6,6%, by w 2012 r. wzrosnąć do 7,2%. W województwie podkarpackim zarejestrowano w 2010 r. wartość tego wskaźnika poniżej średniej krajowej - 6,9% (10 miejsce w kraju, najwyższa wartość w kraju - 11,9% - świętokrzyskie), w 2011 r. nieznaczny spadek do 6,8% (9 miejsce w kraju, najwyższa wartość-warmińsko-mazurskie - 10,5%). Rok 2012 przyniósł wzrost do 8,6% (6 miejsce w kraju, najwyższa wartość - warmińsko-mazurskie - 13,8%). Najmniej % osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej ustawowej granicy ubóstwa występowało w 2010 r. w opolskim (4,6%), w 2011 r. w lubuskim (2,8%), a w 2012 r. w mazowieckim (4,6%).
Wykres 90. Procentowy udział osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej ustawowej granicy ubóstwa
Opracowanie własne na podstawie: Ubóstwo w Polsce w świetle badań GUS, Warszawa 2013
Wskaźnikiem charakteryzującym poziom życia mieszkańców jest dochód rozporządzalny, czyli ile faktycznie można wydać, określony przez GUS jako suma bieżących dochodów gospodarstw domowych z poszczególnych źródeł, pomniejszona o zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych płacone przez płatnika w imieniu podatnika (od dochodów z pracy najemnej oraz od niektórych świadczeń z ubezpieczenia społecznegoi świadczeń pozostałych), o podatki od dochodów z własności, podatki płacone przez osoby pracujące na własny rachunek, w tym przedstawicieli wolnych zawodów i osób użytkujących gospodarstwo indywidualne w rolnictwie oraz o składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. W skład dochodu rozporządzalnego wchodzą dochody pieniężne i niepieniężne, w tym spożycie naturalne (towary lub usługi konsumpcyjne pobrane na potrzeby gospodarstwa domowego z gospodarstwa indywidualnego bądź z prowadzonej działalności gospodarczej na własny rachunek - rolniczej i pozarolniczej) oraz towary i usługi otrzymane bezpłatnie. Dochód rozporządzalny jest przeznaczony na wydatki oraz przyrost oszczędności (www.stat.gov.pl).
Na podstawie danych GUS w 2011 r. w województwie podkarpackim przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę (Polska=100) wynosił 76,4%. Był to dochód najniższy w kraju. Zdecydowanie w skali kraju wyróżniało się województwo mazowieckie z dochodem 132,3%. Trzy województwa zanotowały dochód rozporządzalny około 100% i nieco powyżej 100%. W grupie województw z najniższym dochodem rozporządzalnym znalazły się przede wszystkim województwa wschodnie.
Wykres 91. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w 2011 r. (Polska=100)
W 2012 r. przeciętny miesięcznych dochód rozporządzalny na 1 osobę (Polska=100) w województwie podkarpackim spadł do 75% i nadal był to najniższy dochód rozporządzalny na 1 osobę w kraju. Podobnie sytuacja wyglądała w 2013 r., mimo wzrostu do 78,6% i w 2014 r. (78,6%).
Wykres 92. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę (Polska=100) w 2011, 2012 i w 2013 r.
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w 2014 r. w podkarpackim wynosił 1 053,02 zł (najniższy dochód w kraju). Najwyższy dochód zarejestrowano w mazowieckim – 1 703,62 zł.
Wykres 93. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w 2014 r. (zł)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
2.4.2. OSOBY MAJĄCE TRUDNOŚCI Z WEJŚCIEM I UTRZYMANIEM SIĘ NA RYNKU PRACY
Zjawiska takie jak marginalizacja, wykluczenie społeczne, bierność zawodowa wynikają w zdecydowanym stopniu z braku zatrudnienia. Przyczyniają się także do niepodejmowania wysiłków związanych z aktywnym poszukiwaniem zatrudnienia.
Na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy (Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według regionów i województw w IV kwartale 2011-2012 r. - tablica) w IV kwartale 2011 r. liczba osób pracujących w kraju wyniosła 15 613 tys. osób z których 832 tys. stanowili mieszkańcy podkarpackiego (5,3%). W analogicznym okresie 2012 r. w kraju liczba pracujących wzrosła do 15 636 tys., w podkarpackim zmalała do 810 tys. osób stanowiąc tym samym 5,2% pracujących w kraju w tym okresie.
Bezrobotni stanowili w kraju grupę 1 682 tys. osób, z których mieszkańcy województwa podkarpackiego – 127 tys. (7,5%). W IV kwartale 2012 r. wzrosła liczba bezrobotnych w kraju do 1 757 tys. osób, wzrosła również w podkarpackim do 132 tys. osób (stanowiąc jednakże dalej 7,5%).
Współczynnik aktywności zawodowej, czyli udział ludności aktywnej zawodowo w ogólnej liczbie ludności dla osób w wieku 15 lat i więcej, wyniósł średnio w IV kwartale 2011 r. w województwie podkarpackim 56,8%, wobec 55,7% w kraju. Był więc na nieco korzystniejszym poziomie, niż przeciętnie w kraju. W analogicznym okresie 2012 r. współczynnik aktywności zawodowej w kraju nieco wzrósł (do 56,0%), natomiast w województwie podkarpackim spadł do 56,5%.
Współczynnik zatrudnienia (wg BAEL to udział pracujących w ogólnej liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej) wyniósł w kraju w IV kwartale 2011 r. 50,3%, w województwie podkarpackim był niższy i wyniósł 49,3%. W 2012 r. w skali kraju współczynnik zatrudnienia nieznacznie wzrósł (do 50,4%), zmalał natomiast w województwie podkarpackim do 48,6%.
Stopa bezrobocia (procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo: pracującej i bezrobotnej) w IV kwartale 2011 r. wyniosła w kraju 9,7 %,
w województwie podkarpackim była zdecydowanie wyższa i wyniosła 13,2%. W analogicznym okresie 2012 r. stopa bezrobocia wzrosła zarówno w kraju (do 10,1%), jak i w województwie podkarpackim (do 14,0%); przy czym w województwie podkarpackim zanotowano najwyższą w kraju stopę bezrobocia.
Tabela 3. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej w województwie podkarpackim w IV kwartale 2011-2012 r
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według regionów i województw w IV kwartale 2011-2012-tablica, Urząd Statystyczny w Bydgoszczy 2014
Na podstawie danych GUS, porównując stopę bezrobocia w Polsce w latach 2010-2012 w podziale na miasto i wieś, daje się zauważyć wyższą stopę bezrobocia w mieście (z wyjątkiem 2012r.).
W województwie podkarpackim zanotowano jeszcze większe różnice (i to w każdym z wymienionych lat) na korzyść wsi. Wskaźnik ten jednak dla województwa podkarpackiego, zarówno w przypadku miasta jak i wsi, był zdecydowanie wyższy, niż przeciętnie w kraju. Stopa bezrobocia w miastach w latach 2010 - 2012 była wyższa jedynie w województwie świętokrzyskim (odpowiednio w 2010 r.-13,7%, w 2011 r.-13,5%, w 2012 r.-13,6%). Jeszcze bardziej niekorzystnie przedstawiała się w podkarpackim stopa bezrobocia na wsi. Tylko jedynie w 2010 r. trudniejsza sytuacja niż w podkarpackim, była w województwie lubuskim (10,8% wobec 10,3% w podkarpackim). W roku 2011 i 2012 na terenie podkarpackiego zanotowano najwyższą w kraju stopę bezrobocia na wsi (2011 r.-11,7%, 2012 r.-12,9%).
Zdecydowanie wyższe bezrobocie w latach 2010-2012 występowało wśród kobiet, niż mężczyzn. W przypadku mężczyzn w 2011 r. odnotowano spadek stopy bezrobocia, a w kolejnym roku wzrost do 9,4%. W przypadku kobiet tendencja była rosnąca - od 10% w 2010 r. do 10,9% w 2012 r. W województwie podkarpackim stopa bezrobocia zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet była zdecydowanie wyższa, niż w kraju (przeciętnie w roku). Jedynie w 2010 r. wyższa stopa bezrobocia, niż w podkarpackim wśród mężczyzn wystąpiła w dolnośląskim (11,3%) i świętokrzyskim (12,1%). W 2011 r. wyższa stopa wśród mężczyzn była już jedynie w świętokrzyskim. Jednakże w 2012 r. w podkarpackim zarejestrowano najwyższą w kraju stopę bezrobocia wśród mężczyzn. Wśród kobiet sytuacja była jeszcze trudniejsza - jedynie w 2011 r. stopa bezrobocia wśród kobiet była wyższa w świętokrzyskim, niż w podkarpackim (świętokrzyskie – 12,2%), ale zarówno w 2010, jak i w 2012 r. w podkarpackim zarejestrowano najwyższą w kraju stopę bezrobocia wśród kobiet (odpowiednio 2010 r.- 12,1%, 2012 r. – 13,9%).
Wykres 94. Stopa bezrobocia wg województw (przeciętnie w roku) w %
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski w latach 2010-2012, GUS, Warszawa 2014
W I kwartale 2015 r. w podkarpackim ludności w wieku 15 lat i więcej było 1 675 tys. co stanowiło 5,4% ludności w tej grupie wiekowej w kraju. Aktywni zawodowo stanowili 53,8% spośród nich, co było wskaźnikiem niższym, niż w skali kraju (56%). Najwyższy współczynnik aktywności zawodowej wystąpił w mazowieckim – 61,1%, najniższy w śląskim – 52,8%.
W podkarpackim wystąpił jeden z najniższych w kraju, przed warmińsko-mazurskim (45,6%), wskaźnik zatrudnienia wynoszący zaledwie 47%. Najwyższą wartość tego wskaźnika zarejestrowano w mazowieckim – 56,8%.
Stopa bezrobocia w I kwartale 2015 r. wyniosła w Polsce 8,6%. Wśród województw najwyższą wartość zanotowano w podkarpackim – 12,7%, najniższą w wielkopolskim, zaledwie 6,8%.
Wykres 95. Niektóre współczynniki dotyczące zatrudnienia w I kwartale 2015 r.
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie podkarpackim w 2011 r. na podstawie danych GUS wyniosła 15,5%. Wielkość ta plasowała województwo podkarpackie na 13 miejscu w kraju. Średnia stopa bezrobocia rejestrowanego dla całej Polski wyniosła 12,5%. Wyższe bezrobocie zarejestrowano w województwie kujawsko - pomorskim (17,0%) i zachodniopomorskim (17,6%), najwyższe w kraju w warmińsko-mazurskim (20,2%). Natomiast najniższe w kraju bezrobocie sięgające poniżej 10% zanotowano w województwie wielkopolskim (9,1%), mazowieckim (9,8%). Nieco powyżej 10% stopy bezrobocia zanotowano w województwie śląskim (10,2%)
i małopolskim (10,5%).
Wykres 96. Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2011 r. (%)
W następnych latach stopa bezrobocia w kraju wzrosła. Zarówno w roku 2012, jak i w 2013 wyniosła po 13,40%. W województwie podkarpackim w 2012 r. również wzrosła
w stosunku do roku poprzedniego - wynosząc 16,40% (13 miejsce w kraju). W roku następnym utrzymała się na poziomie 2012 – tj. 16,40% (12 miejsce w kraju), przed świętokrzyskim (16,50%), zachodniopomorskim (18,00%), kujawsko-pomorskim (18,10%), warmińsko-mazurskim (21,70%).W 2014 r. stopa bezrobocia rejestrowanego w podkarpackim nieznacznie spadła – do 14,8%, jednakże było to spadek na 13 miejsce w kraju: przed warmińsko-mazurskim (18,9%), kujawsko-pomorskim (15,7%) i zachodniopomorskim (15,6%).
Wykres 97. Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2012, 2013 i w 2014 r. (%)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Analizując liczbę pracujących w latach 2010-2012 w skali kraju daje się zauważyć wzrost pracujących z 15 473 tys. w 2010 r. do 15 591 tys. w 2012 r. Liczba ta w województwie podkarpackim w przeciągu tych lat corocznie spadała od 835 tys. w 2010 r. do 807 tys. w 2012 r. (5,2% pracujących w kraju). Najwięcej pracujących występowało w województwie mazowieckim i śląskim (odpowiednio w 2010 r. mazowieckie:15%, śląskie: 11,6%, a w 2012- mazowieckie: 15,7%, śląskie: 12,2%).
Wykres 98. Pracujący wg województw w latach 2010-2012 (przeciętne w poszczególnym roku) w tys.
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski w latach 2010-2012, GUS, Warszawa 2014
Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej w 2011 r. w województwie podkarpackim wyniósł 49,3% (na podst. danych GUS). Średnia dla kraju, zatrudnienia osób w wieku produkcyjnym, wyniosła 50,30%. Największy odsetek zatrudnionych spośród osób w wieku produkcyjnym zanotowano w województwie mazowieckim (55,60%). Powyżej średniej krajowej, zatrudnionych w wieku produkcyjnym, odnotowano jeszcze w 3 województwach: wielkopolskim (52,20%), łódzkim (51,60%) i lubelskim (51,20%).
Wykres 99. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej w 2011 r. (%)
Średni wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej w skali kraju w 2012 wzrósł do 50,40%, tendencja utrzymała się również w 2013 r. – wzrost do 50,60%. W województwie podkarpackim zarejestrowano w 2012 r. spadek wskaźnika zatrudnienia do 48,60%. Podobnie w 2013, spadek do 48,10%. W 2014 r. wskaźnik zatrudnienia dla podkarpackiego spadł do 46,9%.
Wykres 100. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej w 2011, 2012, 2013 i w 2014 r. (%)
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Wskaźnik zatrudnienia w latach 2010-2012 wskazywał wyższy % zatrudnienia wśród mężczyzn, niż kobiet. Przeciętne zatrudnienie mężczyzn w roku 2010 wyniosło 57,8%, kobiet natomiast zaledwie 42,8%. W roku następnym zanotowano wzrost zatrudnienia zarówno wśród mężczyzn (do 58,3%), jak i wśród kobiet (42,8%). Rok 2012 przyniósł spadek wskaźników zatrudnienia, i dla mężczyzn (do 58,25%), i dla kobiet (do 42,9%).
Wykres 101. Wskaźniki zatrudnienia mężczyzn wg województw w latach 2010-2012 (przeciętne w poszczególnym roku) w %
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski w latach 2010-2012, GUS, Warszawa 2014
W województwie podkarpackim utrzymywała się również tendencja wyższego wskaźnika zatrudnienia wśród mężczyzn, niż kobiet, jednakże w porównaniu z ogółem zatrudnionych mężczyzn w kraju, w województwie podkarpackim zanotowano w latach 2010-2012 wskaźnik zatrudnienia mężczyzn niższy (odpowiednio w 2010 r. - 56,5%, w 2011 r. - 56,2/%, w 2012 r. - 55,4%). Największe zatrudnienie mężczyzn (sięgające ponad 62%) występowało w województwie mazowieckim i wielkopolskim. Wskaźnik zatrudnienia kobiet w województwie podkarpackim był wyższy, niż w kraju jedynie w 2010 r. (44% - 3 miejsce w kraju, największy % w mazowieckim-47,1%).
Wykres 102. Wskaźniki zatrudnienia kobiet wg województw w latach 2010-2012 (przeciętne w poszczególnym roku) w %
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski w latach 2010-2012, GUS, Warszawa 2014
Porównując lata 2010-2012 najwięcej % kobiet zatrudnionych było w województwie podkarpackim w 2010 r. (44,0%). W roku następnym zanotowano spadek do 42,6% (7 miejsce w kraju), który utrzymał się również w 2012 r. (awans na 6 miejsce w kraju). Najmniejsze zatrudnienie wśród kobiet występowało w 2011 r. w zachodniopomorskim (38%), a w 2012 r. w warmińsko-mazurskim (38,4%).
Liczba osób biernych zawodowo w kraju w latach 2010 - 2012 nieznacznie spadała. W 2010 r. przeciętnie wynosiła 13 832 tys. osób, w kolejnym roku spadła o 50 osób, a w 2012 o kolejne 84. W województwie podkarpackim liczba biernych zawodowo wynosiła w 2010 r. 724 osoby przeciętnie w roku, w 2011 wzrosła do 731, by w roku 2012 osiągnąć wielkość z 2010 r. Bierni zawodowo w podkarpackim stanowili w 2010 r. 5,2% biernych zawodowo w kraju w tym roku
(9 miejsce), w 2011 r. wzrost do 5,3% (8 miejsce), w 2012 r. nadal 5,3% (10 miejsce).
Wykres 103. Bierni zawodowo wg województw w tys. (przeciętnie w roku)
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski w latach 2010-2012, GUS, Warszawa 2014
W I kwartale 2015 r. w kraju liczba mężczyzn wynosiła 14 816 tys., z których 817 tys. zamieszkiwało w podkarpackim (5,5%). Mężczyźni aktywni zawodowo stanowili w kraju grupę 9 525 tys. W województwie podkarpackim mężczyzn aktywnych zawodowo było 503 tys. (61,6% mężczyzn
w podkarpackim).
Wykres 104. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej (mężczyźni) w I kwartale 2015 r. (wybrane wskaźniki)
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
Stopa bezrobocia w I kwartale 2015 r. wśród mężczyzn wyniosła w kraju 8,5%. Najwyższe bezrobocie w tej grupie zanotowano w świętokrzyskim – 12,6%. Podkarpackie znalazło się na 2 miejscu w kraju z wartością tego wskaźnika wynoszącą 11,5%. Najniższe bezrobocie wśród mężczyzn zanotowano w województwie wielkopolskim (5,6%)
Wykres 105. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej - stopa bezrobocia w I kwartale 2015 r. – mężczyźni
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
W I kwartale 2015 r. w naszym kraju zarejestrowano 16 146 tys. kobiet, z których 5,3% (857) w podkarpackim. Kobiety aktywne zawodowo stanowiły w kraju 48,3% kobiet. W podkarpackim odsetek ten wynosił 46,4% kobiet w tym województwie.
Wykres 106. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej (kobiety) w I kwartale 2015 r. (wybrane wskaźniki)
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
Stopa bezrobocia wśród kobiet w I kwartale 2015 r. wyniosła w naszym kraju 8,8%. Największe bezrobocie w tej grupie wystąpiło w podkarpackim - 14,1%. Najniższa stopa bezrobocia została zarejestrowana w pomorskim – 6,4%.
Wykres 107. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej - stopa bezrobocia w I kwartale 2015 r. – kobiety
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
W miastach w I kwartale 2015 r. mieszkało w naszym kraju 18 804 tys. osób, z których aktywni zawodowo stanowili 55,9% (10 513 tys.). W podkarpackim mieszkało w tym czasie 722 tys. osób w miastach (3,8% zamieszkałych w miastach w kraju). Aktywni zawodowo stanowili w podkarpackim 52,6% zamieszkałych w miastach w tym województwie.
Wykres 108. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej w I kwartale 2015 r. (wybrane wskaźniki) - miasta
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
Stopa bezrobocia w miastach wynosiła w I kwartale 2015 r. w kraju 8,2%. W podkarpackim wartość tego wskaźnika wyniosła 11,3%. Wyższa niż w podkarpackim stopa bezrobocia w miastach wystąpiła jedynie w świętokrzyskim (11,8%). Najniższa stopa bezrobocia w miastach wystąpiła w lubuskim (5,8%).
Wykres 109. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej - stopa bezrobocia w I kwartale 2015 r. – miasta
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
Na wsi w I kwartale 2015 r. zamieszkiwało w kraju 12 159 tys. osób. W grupie tej aktywni zawodowo stanowili 56,1% (6 817 osób). W podkarpackim na wsi zamieszkiwało 953 tys. osób, co stanowiło 7,8% zamieszkałych na wsi w kraju. Aktywni zawodowo stanowili 54,7% zamieszkałych na wsi w podkarpackim.
Wykres 110. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej w I kwartale 2015 r. (wybrane wskaźniki) – wieś
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
Stopa bezrobocia na wsi wyniosła w I kwartale w kraju 9,3%. Najwyższe bezrobocie na wsi zarejestrowano w podkarpackim – 13,8%, najniższe w podlaskim – 5,6%.
Wykres 111. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej - stopa bezrobocia w I kwartale 2015 r. – wieś
Opracowanie własne na podstawie: Aktywność ekonomiczna ludności Polski. I kwartał 2015, GUS, Warszawa 2015
2.4.3. ZINTEGROWANY SYSTEM WSPARCIA DLA ŚRODOWISK ZAGROŻONYCH MARGINALIZACJĄ I WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM
Nasilenie wielu niekorzystnych zjawisk społecznych, takich jak m.in. bezrobocie, zubożenie społeczeństwa, wymaga zintegrowanego systemu wsparcia osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Taką rolę pełni system pomocy społecznej.
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (www.mpips.gov.pl)
Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Na podstawie danych GUS w 2010 roku z pomocy świadczonej przez ośrodki pomocy społecznej (OPS) skorzystało 1 229,4 tys. gospodarstw domowych, które skupiały 3 338,7 tys. osób. W stosunku do ogólnej liczby gospodarstw i ludności Polski stanowi to odpowiednio 8,5% oraz 8,7%. W układzie przestrzennym, według województw, występuje silne zróżnicowanie stopnia korzystania z pomocy społecznej gospodarstw domowych i ich członków. W 2010 r. najwięcej gospodarstw domowych korzystało z pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie ich udział w populacji gospodarstw domowych ogółem wynosił 14,1% a w województwie podkarpackim, udział tych gospodarstw wynosił 11%.
Mapa 24. Udział korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem oraz udział gospodarstw beneficjentów w gospodarstwach ogółem według województw w 2010 r.
Źródło: Beneficjenci pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych w 2010 r., Urząd Statystyczny w Krakowie Kraków 2011 s. 30.
W 2012 r. rzeczywista liczba osób objętych pomocą w ramach świadczeń pomocy społecznej w kraju wyniosła ponad 1 926 tys. Razem udzielonych świadczeń pomocy, gdzie korzystający mogli być wskazani kilkakrotnie, liczba ta wyniosła ponad 2 594 tys.
W województwie podkarpackim osoby korzystające ze świadczeń pomocy stanowiły 6,8% liczby osób w kraju objętych pomocą (131 425 osób). W podziale według form świadczeń korzystający stanowili grupę ponad 160,6 tys. osób. Największa rzeczywista liczba osób objętych pomocą w kraju wystąpiła w 2012 r. w województwie mazowieckim (ponad 218,2 tys.) oraz w województwie śląskim (ponad 172,6 tys.). Najmniejszą – zanotowano w opolskim (ponad 38,7 tys.) i lubuskim (ponad 61,7 tys.). W podziale według form świadczeń, w kraju przeważała pomoc pieniężna, z której skorzystało ponad 1 634,6 tys. osób (stanowiąc 63% wobec 37% - pomoc niepieniężna). W województwie podkarpackim pomoc pieniężna stanowiła 54,7% (skorzystało z niej ponad 87,8 tys. osób). Osoby korzystające z pomocy niepieniężnej stanowili w kraju ponad 959,6 tys. osób. Najwięcej takich osób zanotowano w mazowieckim i śląskim, w podkarpackim stanowili oni ponad 72,7 tys. osób (4 miejsce w kraju).
Wykres 112. Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej w 2012 r.
Opracowanie własne na podstawie: Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w 2012 roku, GUS, Warszawa 2013
Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. ludności w 2011 r. w województwie podkarpackim wynosiła 637,2. Większa liczba osób korzystających z pomocy społecznej występowała jedynie w 6 województwach. Zdecydowanie najwięcej z pomocy społecznej korzystało mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego (869,20 osób na 10 tys. ludności), najmniej województwa śląskiego (391,50 osób na 10 tys. mieszkańców). Średnio w kraju liczba ta wyniosła 523,70 osób na 10 tys. ludności.
Wykres 113. Liczba osób korzystających w 2011 r. ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. ludności (osoby)
W roku 2012 zarejestrowano w skali kraju spadek liczby osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. ludności: z 523,70 do 499,90. Podobna tendencja wystąpiła w województwie podkarpackim – spadek do 617,30. Więcej osób ze świadczeń pomocy społecznej jedynie korzystało w województwie świętokrzyskim (636,80), kujawsko-pomorskim (714,30) i warmińsko-mazurskim (814,30). W 2013 r. w podkarpackim ze świadczeń pomocy społecznej skorzystało 641,1 osób na 10 tys. ludności. Więcej z tego typu świadczeń skorzystało jedynie w warmińsko-pomorskim (878 osób na 10 tys. ludności), kujawsko-pomorskim (747,4 osób na 10 tys.) i w świętokrzyskim (663,6 osób na 10 tys.).
Wykres 114. Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. ludności w 2011, w 2012 i w 2013 r.
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
Kwota udzielonych świadczeń pomocy społecznej w 2012 r. sięgnęła w kraju ponad 3 146 mln zł, z której ponad 2 205 mln zł stanowiła pomoc pieniężna. W województwie podkarpackim udzielono świadczeń pomocy społecznej na kwotę ponad 185 mln zł (11 miejsce w kraju), z których ponad 122,4 mln stanowiła pomoc pieniężna (na podst. Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w 2012 roku, GUS, Warszawa 2013).
Pomoc społeczna udzielana jest również przez zakłady stacjonarne. W 2012 r. na terenie kraju funkcjonowało 1 564 zakłady stacjonarne pomocy społecznej z 108 304 miejscami, w których mieszkało 104 949 mieszkańców. Na terenie województwa podkarpackiego funkcjonowało 79 zakładów z 5676 miejscami, w których mieszkało 5 431 osób.
Wykres 115. Zakłady stacjonarne pomocy społecznej wg województw w 2012 r. (stan na 31.XII.)
Opracowanie własne na podstawie: Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w 2012 roku, GUS, Warszawa 2013
Wskaźniki monitorujące Strategię rozwoju województwa – PODKARPACKIE 2020 dla priorytetu WŁĄCZENIE SPOŁECZNE
Aktualizacja wskaźników „Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2020”
