1.3.1. ATRAKCJE TURYSTYCZNE ORAZ INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA
Turystyka należy do grupy najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin gospodarki współczesnego świata. Stanowi istotny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego państw, regionów czy miejscowości.
Turystyka zgodnie z terminologią Światowej Organizacji Turystyki (UNWTO), obejmuje podróże w różnych celach, za wyjątkiem zatrudnienia wynagradzanego w miejscu pobytu.
Określenie takie pozwala wyróżnić zarówno turystykę krajoznawczą (poznawczą), wypoczynkową jak i biznesową, kongresową, zakupową, religijno-pielgrzymkową jak i motywowaną innymi potrzebami, doprowadzającymi do podróży na teren województwa podkarpackiego.
Zgodnie z przywołaną terminologią Światowej Organizacji Turystyki, w skład ruchu turystycznego w województwie (lub w pojedynczej jednostce terytorialnej) wchodzą odwiedzający jednodniowi tj. osoby, które przybyły i tego samego dnia opuściły odwiedzany obszar oraz turyści, za których uznaje się osoby korzystające co najmniej z jednego noclegu.
Charakteryzując atrakcje i środowisko województwa podkarpackiego, które w znacznej mierze określają wybór i wpływają na motywacje potencjalnych gości, wskazuje się w szczególności na atrakcje naturalne, antropogeniczne, kulturowe i społeczne.
Do atrakcji naturalnych regionu należą tereny górskie, występujące w południowej jego części. Wzbogacają one krajobraz oraz zapewniają ekspozycję atrakcyjnych panoram górskich, szczególnie z łąk zwanych połoninami. Tereny te sprzyjają wędrówkom i spacerom górskim oraz innym formom turystyki aktywnej np. rowerowej, narciarskiej czy konnej.
Oprócz Bieszczadów, tereny o najwyższej jakości środowiska przyrodniczego obejmują Beskid Niski oraz Roztocze. Wysoka lesistość województwa oraz atrakcyjność przyrodnicza sprzyjają pobytom wypoczynkowym i krajoznawczym.
Wody mineralne, torfy lecznicze oraz specyficzne cechy mikroklimatu stały się podstawą do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego w 4 kurortach tj. Iwoniczu-Zdroju, Rymanowie-Zdroju, Polańczyku i Horyńcu-Zdroju. Potencjał dla rozwoju takiego lecznictwa znajduje się w Latoszynie
i innych miejscowościach regionu.
Do ważnych atrakcji antropogenicznych województwa należą najliczniej w Polsce występujące zabytkowe obiekty architektury drewnianej, zwłaszcza sakralnej (w tym kościoły w Bliznem i Haczowie oraz cerkwie w Chotyńcu, Radrużu, Smolniku i Turzańsku) wpisane na listę UNESCO. Atrakcjami dla ruchu turystycznego są m.in. duże skanseny budownictwa drewnianego w Sanoku i Kolbuszowej, skansen archeologiczny w Trzcinicy, skansen przemysłu naftowego i gazowniczego w Bóbrce, zespoły zamkowo-parkowe w Łańcucie, Krasiczynie i Baranowie Sandomierskim, zabytkowe starówki miejskie i świątynie (w tym: w Przemyślu, Jarosławiu, Rzeszowie, Krośnie i Sanoku), obiekty byłej twierdzy Przemyśl, zapora wodna i zalew w Solinie, arboretum w Bolestraszycach oraz bieszczadzka kolejka wąskotorowa.
Do celów przyjazdowego ruchu turystycznego należą także zespoły hipermarketów i centra zakupów (w tym bazary) w Przemyślu, Rzeszowie i Krośnie. W województwie organizowane są corocznie targi gospodarcze i wystawy. Liczba imprez tego rodzaju, organizowanych w miastach poza Rzeszowem, w ostatnich latach zmniejszyła się. Z kolei zwiększa się liczba imprez organizowanych w Hali Sportowo-Widowiskowej „Podpromie” w Rzeszowie, a największe z nich gromadzą po kilkuset wystawców i tysiące zwiedzających.
W regionie odbywa się corocznie kilkadziesiąt konferencji naukowych, sympozjów i zjazdów, których organizatorami są uczelnie wyższe, stowarzyszenia zawodowe, organizacje społeczne i inne podmioty.
Odwiedzających spoza województwa gromadzą także imprezy sportowe, rekreacyjne, turystyczne i inne - o zasięgu ogólnopolskim, a także międzynarodowym.
W ramach działalności specjalnych stref ekonomicznych oraz współpracy i kontaktów gospodarczych firm z województwa, w regionie odbywają się wizyty partnerów biznesowych i innych osób podróżujących służbowo. Powyższe cele przyjazdów zaliczane są w większości do grupy produktów turystycznych określanych skrótem MICE (meetings, incentive, conferences, events).
Atrakcyjność kulturowa terenu województwa, oparta jest na wielonarodowym, wielowyznaniowym i wielokulturowym jego dziedzictwie obecnym w architekturze, zbiorach muzealnych, folklorze, organizowanych imprezach kulturalnych (np. kermesz łemkowski w Olchowcu). W regionie działają ośrodki ruchu pielgrzymkowego katolików (m.in. Kalwaria Pacławska, Dukla, Leżajsk, Dębowiec), grekokatolików (Jarosław), a także ortodoksyjnych Żydów (m.in. Leżajsk, Dynów, Rymanów). Do najatrakcyjniejszych ekspozycji sztuki i zbiorów muzealnych należą prezentacje wnętrz rezydencjonalnych (np. w Łańcucie), kolekcje ikon (w muzeach Sanoka), kolekcja prac Zdzisława Beksińskiego w Muzeum Historycznym w Sanoku i inne. Prezydent RP wpisał na liczącą 54 pozycji (stan na 31.XII.2013 r.) Listę Pomników Historii zespół zamkowo-parkowy w Łańcucie oraz zespół klasztorny oo. Bernardynów w Leżajsku.
W województwie organizowane są liczne międzynarodowe i ogólnopolskie, cyklicznie imprezy kulturalne (np. Festiwal Muzyczny w Łańcucie, Festiwal Muzyki Dawnej w Jarosławiu, Światowy Festiwal Polonijnych Zespołów Folklorystycznych i inne).
Składową środowiska obszaru recepcyjnego stanowią także specyficzne cechy, „odmienność” jego społeczności. W przypadku podkarpackiego jej wyrazem jest liczny udział w uroczystościach i świętach religijnych, prezentacjach folkloru, przywiązanie do tradycji i zwyczajów lokalnych.
Ruch turystyczny wymaga odpowiedniej ilości i jakości infrastruktury oraz usług oferowanych odwiedzającym. Na podstawie danych GUS[12] w województwie podkarpackim w 2014 r. prowadziło działalność 513 turystyczne obiekty noclegowe tj. 5,2% wszystkich obiektów w Polsce (7 miejsce). Do podstawowych turystycznych obiektów noclegowych należą obiekty hotelowe. W regionie funkcjonowało 197 obiektów hotelowych (tj. 5,4% wszystkich obiektów hotelowych w Polsce),
w tym; 130 hoteli, 6 moteli i 14 pensjonatów. Najliczniejszą grupę wśród hoteli w województwie podkarpackim stanowiły hotele trzygwiazdkowe (63 obiekty) i dwugwiazdkowe (40 obiektów).W 2014 r. swoją działalność prowadziło 11 hoteli czterogwiazdkowych.
Pozostałe obiekty noclegowe w województwie podkarpackim stanowiły 5,1% takich obiektów w Polsce (316 spośród 6 239 w kraju). Wśród pozostałych obiektów noclegowych najliczniejszą grupę stanowiły kwatery agroturystyczne – 72 (tj. 8,9% kwater agroturystycznych w Polsce) i pokoje gościnne – 46 (tj. 2,5% takich obiektów w kraju). Spośród pozostałych obiektów noclegowych, w województwie podkarpackim występowało najwięcej w kraju szkolnych schronisk młodzieżowych – 39 (14,6%). Licznie reprezentowane były zespoły domków turystycznych – 34 (tj. 8,3% takich obiektów w kraju - 5 miejsce), domy wycieczkowe – 8 (tj. 17% - 2 miejsce w kraju).
Mapa 4. Turystyczne obiekty noclegowe w 2014 r. – stan w dniu 31 lipca
Źródło: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 56.
Turystyczne obiekty noclegowe w województwie podkarpackim dysponowały łącznie 27 598 miejscami noclegowymi, które stanowiły 4,0% takich miejsce w kraju (9 miejsce).
Mapa 5. Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach noclegowych w 2014 r. – stan w dniu 31 lipca
Źródło: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 56.
W 2014 r. wśród obiektów noclegowych w województwie podkarpackim dominowały obiekty noclegowe turystyczne i miejsca krótkotrwałego zakwaterowania (pozostałe obiekty z wyłączeniem kempingów i pól biwakowych).
Wykres 18. Struktura turystycznych obiektów noclegowych w 2014 r. według PKD 55.1, 55.2, 55.3 i województw
Źródło: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 78.
O atrakcyjności turystycznej województw decydują w różnym stopniu ich walory przyrodnicze, kulturowe oraz przygotowanie terenu do uprawiania turystyki i rekreacji oraz infrastruktura komunikacyjna.
Biorąc pod uwagę wybrane wskaźniki[13] dotyczące potencjału turystycznego województwo podkarpackie plasowało się poniżej średniej krajowej. W województwie w 2013 r. powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona wynosiła 44,9% w powierzchni ogólnej, co stanowiło 4 miejsce w kraju (średnia dla kraju 32,5%), jednakże drogi publiczne o twardej nawierzchni na 100 km2 powierzchni stanowiły zaledwie 89,1 km (10 miejsce w kraju- stan w dniu 31.XII.2013 r.). Odsetek dróg krajowych o złym stanie nawierzchni w 2014 r. wyniósł w podkarpackim 13,2% (7 miejsce w kraju), przy średniej w kraju 13,2%. Szlaki turystyczne na 100 km2 powierzchni stanowiły zaledwie 12,6 km (14 miejsce w kraju – stan w dniu 31.XII.2014 r.) przy średniej krajowej 24,6 km.
Długość szlaków turystycznych w województwie podkarpackim wynosiła w 2014 r. 2 246,1 km, co stanowiło 3,0% długości szlaków w kraju. Mniej szlaków turystycznych wytyczono jedynie w województwie opolskim (1 496,5 km). W województwie podkarpackim były najkrótsze w kraju szlaki rowerowe - 104 km, co stanowiło zaledwie 0,5% szlaków rowerowych w Polsce. W województwie podkarpackim nie wytyczono, ani narciarskich, ani konnych, ani kajakowych szlaków turystycznych.
Wykres 19. Szlaki turystyczne według województw w 2014 r. (km)
Opracowanie własne na podstawie: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015
W województwie podkarpackim placówki gastronomiczne na 100 km2 stanowiły w 2013 r. - 3,2 (8 miejsce w kraju), przy średniej krajowej 5,1.
W 2014 r. w województwie podkarpackim występowało zaledwie 4,8% spośród 7 533 placówek gastronomicznych w turystycznych obiektach noclegowych (9 miejsce w kraju – 360 placówek).
Wykres 20. Placówki gastronomiczne w turystycznych obiektach noclegowych według województw w 2014 r.
Opracowanie własne na podstawie: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015
Wśród placówek gastronomicznych w turystycznych obiektach noclegowych funkcjonujących w 2014 r. w województwie podkarpackim dominowały restauracje.
Wykres 21. Struktura placówek gastronomicznych w turystycznych obiektach noclegowych w 2014 r. według województw(%)
Opracowanie własne na podstawie: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015
1.3.2. KONKURENCYJNOŚĆ PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH W WIODĄCYCH FORMACH TURYSTYKI PRZYJAZDOWEJ DO WOJEWÓDZTWA
Na skalę ruchu turystycznego wpływ mają przede wszystkim tzw. produkty turystyczne. Tworzą je nie tylko atrakcje i środowisko regionu, infrastruktura i usługi turystyczne, dostępność komunikacyjna terenu, ale również jego „turystyczny” wizerunek oraz poziom cen usług i towarów nabywanych przez odwiedzających.
Wizerunek województwa podkarpackiego jako obszaru atrakcyjnego turystycznie oparty jest głównie na terenach górskich oraz markowej pozycji Bieszczadów, którym zbudowano image „dzikiej”, niezamieszkałej krainy z bogatą florą i fauną. Jak wykazały badania wizerunkowe[14] obejmujące Polskę Wschodnią, Bieszczady obok Mazur uzyskały najwyższą ocenę pod względem atrakcyjności turystycznej regionów tej części kraju.
Wśród atrakcji turystycznych, kojarzonych z Polską Wschodnią, zdecydowanym liderem okazał się zamek w Łańcucie. Skojarzenia związane z województwem podkarpackim objęły w kolejności: góry, wyżyny (45%), lasy, grzyby, owoce leśne (8%), turystyka, turyści, wypoczynek (6%), piękne, ciekawe krajobrazy, tereny (4%). Pozostałe wskazania uzyskały niższe wartości, przy czym wśród mniejszych, niż 1% znalazły się m.in. czyste środowisko i drewniana architektura (kościoły, cerkwie).
Skojarzenia związane z Bieszczadami to: góry, wzgórza (59%), lasy, grzyby, owoce leśne (15%), turyści, turystyka, wypoczynek (10%), Solina (6%) oraz piękne krajobrazy (6%). Pozostałe wskazania miały mniejszą frekwencję, przy czym do najniższych (poniżej 1%) należały: smaczne, dobre jedzenie, lokalność i bieda.
Zgodnie z danymi GUS[15] obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków na 100 km2 powierzchni, w 2014 r. stanowiły w podkarpackim 23,5 (8 miejsce w kraju), przy średniej krajowej 22,0. Najwięcej takich obiektów wystąpiło w dolnośląskim – 41,6, małopolskim – 34,6 i opolskim – 32,3.
Jedną z miar ruchu turystycznego w regionie jest liczba odwiedzających atrakcje turystyczne w tym parki narodowe, obiekty muzealne, prezentacje dzieł sztuki i inne ekspozycje. Wg danych GUS w 2013 roku w województwie prowadziło działalność 47 muzeów i ich oddziałów, które zwiedziło 1 052 350 osób (3,6% zwiedzających w Polsce - 6 miejsce.
Mapa 6. Muzea i zwiedzający muzea według województw w 2013 r.
Źródło: Kultura w 2013 r., GUS, Warszawa 2014 , s.132.
W 2014 r. w podkarpackim zwiedzający muzea na 1 000 ludności stanowili 668,6 osób (4 miejsce w kraju), przy średniej krajowej 795,5 osób.
Wśród atrakcji kulturowych województwa w 2014 roku najwięcej osób odwiedziło Muzeum-Zamek w Łańcucie – 316 125 osób, a następnie Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku – 143 278 osób. Bieszczady odwiedziło w 2014 r. ponad 355 tys. osób.
10 wybranych dużych atrakcji turystycznych regionu (frekwencja powyżej 30 tys. odwiedzających) to: Bieszczadzki Park Narodowy, Skansen Archeologiczny w Trzcinicy, Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego w Bóbrce, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Bieszczadzka Kolejka Leśna, Arboretum w Bolestraszycach, Muzeum Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Muzeum Zamek w Łańcucie, Podziemna Trasa Turystyczna w Rzeszowie. Ponadto nowa atrakcja – Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie.
Roczna łączna frekwencja odwiedzających w 10 wybranych dużych atrakcjach turystycznych regionu w 2014 r. (na podst. źródeł własnych) wynosiła 1 149 tys. osób.
Miarą ruchu turystycznego jest korzystanie z turystycznych obiektów noclegowych.
W województwie podkarpackim w 2014 r., 873 470 turystów korzystało z takich obiektów, co stanowiło zaledwie 3,5% turystów w kraju (11 miejsce w kraju). Turyści ci korzystali przede wszystkim z obiektów hotelowych.
Mapa 7. Turyści korzystający z turystycznych obiektów noclegowych w 2014 r.
Źródło: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s. 57.
Spośród turystów korzystających z turystycznych obiektów noclegowych w województwie podkarpackim - 12,1% (105 311 osób) stanowili turyści zagraniczni. Turyści zagraniczni z województwa podkarpackiego w 2014 r. stanowili zaledwie 1,9% turystów zagranicznych w Polsce.
Wykres 22. Turyści i turyści zagraniczni korzystający z turystycznych obiektów noclegowych w 2014 r. według województw
Opracowanie własne na podstawie: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015
W podkarpackim w 2014 r. więcej noclegów zostało udzielonych turystom w pozostałych obiektach, niż w obiektach hotelowych
Mapa 8. Noclegi udzielone w turystycznych obiektach noclegowych w 2014 r.
Źródło: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015 , s. 57.
Roczna liczba noclegów ogółem udzielonych w turystycznych obiektach noclegowych posiadających 10 miejsc i więcej (obiekty zbiorowego zakwaterowania) na terenie województwa podkarpackiego w 2011 r. wyniosła 2 108,45 tys. W 2012 r. zanotowano wzrost do 2 284,5 tys. (źródło: GUS), jednakże zmniejszył się udział % z 3,69% w 2011 r. do 3,68% w 2012 r. udziału liczby noclegów na terenie województwa podkarpackiego w noclegach ogółem udzielonych w turystycznych obiektach noclegowych w kraju. Ponadto w 2012 r. wzrosła również liczba noclegów ogółem w skali kraju.
W stosunku do 2011 r. wzrósł % udział liderów w tym zakresie: województwa zachodniopomorskiego z 17,37% w 2011 r. do 17,64% w 2012 r. i małopolskiego z 14,69% w 2011 r. do 15,42% w 2012 r. ogółu udzielonych noclegów w kraju w tej kategorii obiektów. W 2013 r. liczba udzielonych noclegów w kraju wzrosła o 1,5 p. proc. w porównaniu z 2012 r., a w 2014 r. o 5,7 p. proc. w porównaniu z 2013 r. W podkarpackim w 2013 r. udzielono ponad 2 297 tys. noclegów (o 0,6% więcej niż w 2012 r.), a w 2014 r. ponad 2 493,5 tys. (o 8,6 p. proc. więcej niż w 2013 r.)
Wykres 23. Roczna liczba noclegów ogółem udzielonych w turystycznych obiektach noclegowych posiadających 10 miejsc i więcej (obiekty zbiorowego zakwaterowania) w 2012, w 2013 i w 2014 roku.
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/ BDL
Roczna liczba noclegów ogółem udzielonych turystom zagranicznym w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2011 r. w województwie podkarpackim wyniosła 153,2 tys. (źródło: GUS), co stanowiło 1,44% noclegów udzielonych w kraju. W 2012 r. zanotowano w województwie spadek w tym zakresie, przy czym w skali kraju liczba ta wzrosła. Roczna liczba noclegów ogółem udzielonych turystom zagranicznym w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania (w turystycznych obiektach noclegowych) w województwie podkarpackim wyniosła w 2012 r. - 147,7 tys. Liczba ta stanowiła zaledwie 1,24 % rocznej liczby noclegów ogółem udzielonych turystom zagranicznym w całym kraju. Mniej niż w województwie podkarpackim udzielono noclegów zagranicznym turystom jedynie w świętokrzyskim (0,54 %) i w opolskim (0,69 %). Najczęściej z noclegów korzystali turyści zagraniczni w województwie zachodniopomorskim (21,25 %), małopolskim (20,93 %) i mazowieckim (16,54 %). W 2013 r. udzielono w kraju noclegów turystom zagranicznym 5% więcej, niż w 2012 r. , a w 2014 r. 4,2% więcej, niż w 2013 r. W podkarpackim w 2013 r. udzielono ponad 159,8 tys. noclegów turystom zagranicznym (o 8,2% więcej niż w 2012 r.), a w 2014 r. prawie 174,5 tys. (o 9,2% więcej, niż w 2013 r.)
Wykres 24. Roczna liczba noclegów ogółem udzielonych turystom zagranicznym w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania (w turystycznych obiektach noclegowych) w 2012, 2013 i w 2014 r.
Opracowanie własne na podstawie danych GUS/BDL
W 2014 r. liczba udzielonych noclegów w podkarpackim plasowała podkarpackie na 10 miejscu w kraju, natomiast liczba udzielonych noclegów turystom zagranicznym - na 13 miejscu
w kraju.
Wykres 25. Noclegi udzielone w turystycznych obiektach noclegowych w 2014 r.
Opracowanie własne na podstawie: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015
Wykorzystanie miejsc noclegowych w turystycznych obiektach noclegowych w 2014 r.
w województwie podkarpackim było niższe niż średnia dla kraju – 29,9% (9 miejsce), przy średniej krajowej 34,8%. Nieco gorzej w porównaniu do średniej krajowej, wykorzystane były w 2014 r. pokoje w obiektach hotelowych. Dla województwa podkarpackiego wskaźnik ten wyniósł 33,6%
(14 miejsce w kraju) przy średniej krajowej 42,7%.
Dane GUS obejmujące korzystanie z bazy noclegowej województwa w 2014 r. w układzie miesięcznym, wykazały wysoką jego sezonowość, przy czym miesiącami o najwyższym natężeniu wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach noclegowych był sierpień (42,8%) i lipiec (40,9%). Podobnie dla wykorzystania pokoi w obiektach hotelowych - sierpień (43,0%) i lipiec (41,1%). Miesiącem o najmniejszym wykorzystaniu miejsc noclegowych w województwie był grudzień (21,0%), a dla wykorzystania pokoi w hotelach - styczeń (26%).
Wykres 26. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach noclegowych i pokoi w obiektach hotelowych według województw (%)
Opracowanie własne na podstawie: Turystyka w 2014 r., GUS, Warszawa 2015
1.3.3. PROMOCJA TURYSTYCZNA ORAZ PARTNERSTWO SŁUŻĄCE TURYSTYCE PRZYJAZDOWEJ DO WOJEWÓDZTWA
Najważniejszą instytucją zajmującą się promocją i rozwojem turystyki w województwie podkarpackim jest Podkarpacka Regionalna Organizacja Turystyczna (PROT). Jest ona jedną z 16 regionalnych organizacji turystycznych działających w Polsce. Została zarejestrowana w styczniu 2002 roku. Działa na podstawie ustawy o Polskiej Organizacji Turystycznej i ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Nadzór nad działalnością PROT sprawuje minister właściwy ds. turystyki.
PROT działa jako stowarzyszenie non-profit. Finansuje się ze składek członkowskich, dotacji, jak również działalności gospodarczej (wydawnictwa, ekspertyzy, szkolenia, itp.). Aktywnie zabiega też o środki z programów pomocowych i dotacji z budżetów administracji publicznej.
Podkarpacka Regionalna Organizacja Turystyczna jako związek stowarzyszeń zrzesza Województwo Podkarpackie, najatrakcyjniejsze turystycznie miasta i gminy, wyższe uczelnie, stowarzyszenia i firmy sektora turystycznego, muzea i inne instytucje kultury.
Głównym zadaniem PROT jest wzmocnienie wizerunku województwa jako miejsca atrakcyjnego turystycznie, odkrywanie i rozwój nowych produktów turystycznych, rozbudowa systemu informacji turystycznej, integracja środowisk turystycznych przez współpracę sektora publicznego z niepublicznym sektorem gospodarki turystycznej, stowarzyszeniami, organizacjami i przedsiębiorcami, koordynowanie działań w zakresie planowania imprez turystycznych, inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej, podnoszenie kwalifikacji zawodowych kadr turystycznych, prowadzenie badań marketingowych, analiz i monitoringu (www.prot.rzeszow.pl).
Istotną rolę w promocji turystycznej regionu odgrywają Lokalne organizacje turystyczne (LOT). Analogicznie jak regionalna organizacja turystyczna, LOT jest organizacją współpracy samorządu terytorialnego (zwłaszcza samorządu szczebla powiatowego lub gminnego) i lokalnej branży turystycznej (szeroko rozumianej ze względu na heterogeniczny charakter gospodarki turystycznej) w zakresie promocji turystycznej obszaru obejmującego działalność tej organizacji, a w szczególności kreowania (tworzenia, promocji i rozwoju) lokalnych produktów turystycznych, założoną w formie prawno-organizacyjnej – stowarzyszenia.
Opierając się na ustawie o Polskiej Organizacji Turystycznej, na wymogach Polskiej Organizacji Turystycznej i założeniach tworzenia trójstopniowego systemu promocji turystycznej w Polsce (tworzonego od 2000 roku) do najważniejszych zadań lokalnych organizacji turystycznych należą:
- integracja społeczności lokalnej, głównie jednostek samorządu lokalnego i branży turystycznej,
- kreowanie produktu turystycznego (tworzenie, rozwój i promocja) wokół lokalnych atrakcji turystycznych,
- gromadzenie i aktualizacja informacji o atrakcjach i produktach turystycznych,
- utrzymanie i prowadzenie lokalnych punktów informacji turystycznej (www.pot.gov.pl).
Szczególną rolę w rozwoju turystyki regionu odgrywają klastry. Na terenie województwa podkarpackiego swoją działalność prowadzą: ,,Karpacki Klaster Turystyczny”, Klaster Turystyczny DOLINA WISŁOKI” oraz Klaster Jakości Życia “Kraina Podkarpacie.”
„Karpacki Klaster Turystyczny” skupia branżę turystyczną w celu wypromowania południa województwa podkarpackiego jako atrakcyjnego turystycznie regionu. Obejmuje swoim zasięgiem tereny górskie i podgórskie: Bieszczady, Beskid Niski oraz Pogórza (Przemyskie, Dynowskie, Czarnorzecko-Strzyżowskie, Bukowskie i Jasielskie). Jego członkowie to m.in. biura podróży, hotele, pensjonaty, przewodnicy, lokale gastronomiczne oraz różne usługi, jak turystyka wodna, rowerowa czy konna (www.procarpathia.pl).
Na pograniczu dwóch województw – podkarpackiego i małopolskiego został utworzony „Klaster Turystyczny DOLINA WISŁOKI”. Jego celem jest m.in. budowa marki i wizerunku produktu turystycznego całej doliny rzeki Wisłoki, popularyzacja i aktywizacja turystyki na terenie Podkarpacia i Małopolski, promocja przedsiębiorczości w działaniach związanych z szeroko pojętą turystyką (www.tarnowianin.com.).
Działalność w promocji turystycznej oraz partnerstwie służącym turystyce przyjazdowej do województwa podkarpackiego prowadzi także Klaster Jakości Życia “Kraina Podkarpacie.” Został on założony w celu skoordynowania działań na rzecz rozwoju sektora Jakości Życia w Polsce południowo-wschodniej. Kombinacja pięknej, czystej i dzikiej natury, a także koncentracji czystych przemysłów high-tech, stwarzają unikalne warunki dla wzmocnienia gospodarczego regionu poprzez przyśpieszenie rozwoju nowoczesnej i zrównoważonej turystyki, sektora zaawansowanych usług medycznych, a także przemysłu „zielonych” technologii. Cele szczegółowe Klastra Jakości Życia “Kraina Podkarpacie” obejmują m.in. dostosowanie postaw społecznych do wymogów zrównoważonej turystyki oraz integrację i promocję sektora Jakości Życia (www.kraina podkarpacie.pl).
W zakresie turystyki swoją działalność na terenie województwa podkarpackiego prowadzi 1 związek międzygminny – Związek Gmin Turystycznych Pogórza Dynowskiego. Związek tworzą gminy: Dubiecko, Dynów – gmina miejska, Dynów – gmina wiejska, Nozdrzec, Krzywcza oraz Gmina Dydnia. Celem związku są działania na rzecz rozwoju turystyki, infrastruktury okołoturystycznej, promocji lokalnych zasobów dziedzictwa kulturowego oraz ochrony środowiska (www.pogorzedynowskie.pl).
Na podstawie źródeł własnych - w 2012 r. liczba podmiotów zrzeszonych w klastrach turystycznych, Podkarpackiej Regionalnej Organizacji Turystycznej oraz Lokalnych Organizacjach Turystycznych wynosiła 231 (suma obejmuje: Klaster ,,Kraina Podkarpacie”, PROT, LOT ,,Beskid Niski” w Krośnie, LOT ,,Wrota Karpat Wschodnich”, LOT ,,Pogórze”, L(G)OT Tabor w Rymanowie).
W 2013 r. liczba podmiotów zrzeszonych w powyższych organizacjach wzrosła do 252, a w 2014 r. do 269.
Wskaźniki monitorujące Strategię rozwoju województwa - PODKARPACKIE 2020 dla priorytetu TURYSTYKA
Uzyskane dane po zsumowaniu stanowić będą przedmiotowy wskaźnik.
Aktualizacja wskaźników „Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2020”
